Trong quá trình ly hôn, Sarita thấy nghi ngờ khi người chồng không có nhiều tài sản kê khai, dù thu nhập tới ba triệu USD mỗi năm. Cô dành nửa năm tìm kiếm với sự giúp đỡ của một chuyên viên kế toán điều tra, nhưng mới chỉ phát hiện 12 Bitcoin với giá trị hơn 500.000 USD trong một ví tiền số không được người chồng nhắc đến.
"Tôi biết về Bitcoin và những thứ tương tự, nhưng không am hiểu lắm. Chúng tôi không thảo luận về tiền điện tử hay khả năng đầu tư vào lĩnh vực này. Đó là cú sốc với tôi", Sarita, người đang kết thúc cuộc hôn nhân kéo dài hơn 10 năm, nói.
Tình trạng bội tín tài chính đang ngày càng trở nên phức tạp, khi những người tham gia liên tục luân chuyển tài sản qua các blockchain khác nhau. Khảo sát do NBC News tiến hành cho thấy hơn 20% người Mỹ từng đầu tư, giao dịch hoặc sử dụng tiền số, trong đó nhóm nam giới 18-49 tuổi chiếm tỷ lệ hàng đầu.
Ví lạnh do Ledger phát triển. Ảnh: AFP
Mark DiMichael, chuyên gia điều tra kỹ thuật số có 14 năm kinh nghiệm, kể về một vụ tranh đấu khác giữa một cặp vợ chồng chuẩn bị ly hôn, xoay quanh thiết bị Ledger được cài mật khẩu bảo vệ.
Người chồng sở hữu một ví lạnh Ledger, trước khi người vợ tìm thấy và lấy nó. "Người vợ có chiếc Ledger nhưng không biết mật khẩu. Người chồng biết mật khẩu nhưng không cầm thiết bị. Không ai có thể truy cập số tiền trong đó nếu thiếu sự hợp tác của người còn lại", ông nói.
DiMichael cho biết đã phát hiện lượng tiền số trị giá hàng triệu USD từ khi bắt đầu truy dấu tài sản kỹ thuật số hồi năm 2018. Theo ông, tiền số lưu trên ví lạnh rất khó thu hồi, nhưng vẫn có thể bị phát hiện. "Nếu họ thực hiện giao dịch và chuyển tiền sang ví lạnh, thông tin về hoạt động vẫn được lưu trên blockchain", DiMichael nói.
Luật sư ly dị tại các bang của Mỹ như Florida, New York, Texas và California, cùng các nhà điều tra và cố vấn tài chính cho rằng luật pháp hiện không theo kịp với phương thức kiếm tiền và tích lũy tài sản kỹ thuật số, vốn nằm ngoài tầm kiểm soát của bên trung gian tập trung như ngân hàng.
Cách thợ săn truy tìm Bitcoin
Tìm kiếm ví tiền điện tử được che giấu trước ly hôn đã trở thành công việc hoàn toàn mới cho các nhà điều tra kỹ thuật số tại Mỹ. Họ cho biết blockchain duy trì sổ cái công khai, nhưng một số người đã tìm ra những cách rất tinh vi để ẩn hoạt động tài chính của bản thân.
"Tiền điện tử không được quản lý bởi các ngân hàng tập trung, nên nhà điều tra không thể xin trát tòa án và thu thập thông tin về các khoản tiền số mà những người liên quan đang nắm giữ", luật sư ly hôn Kelly Burris tại bang Texas cho hay.
Cách lý tưởng nhất là đề nghị tòa án đưa ra trát yêu cầu với các sàn giao dịch tập trung. Nếu không thành công, họ phải truy xét máy tính và điện thoại của đương sự để tìm địa chỉ ví, sau đó phân tích thông tin trên blockchain.
Nick Himonidis, nhà điều tra kỹ thuật số tại New York, cho biết 25% công vụ điều tra tiền ly hôn của ông có liên quan đến tiền số. Hồi ông mới bắt đầu truy tìm, tất cả đều xoay quanh Bitcoin, Ether và một số đồng tiền số lớn. Trong khi đó, CoinMarketCap giờ liệt kê hơn 24.000 loại tiền số khác nhau, với tổng giá trị thị trường khoảng 1.100 tỷ USD.
"Chúng tôi không chỉ phải theo dõi vài loại blockchain như trước. Giờ có hàng trăm loại tiền số với hệ thống blockchain độc lập", ông nói.
Một trong những yếu tố cốt lõi của Bitcoin là sổ cái công khai, trong đó lưu trữ toàn bộ giao dịch trong lịch sử và ai cũng có thể xem. Tuy nhiên, vẫn có những loại tiền số ẩn danh như Monero, Dash và Zcash được vận hành trên blockchain riêng, trong đó che giấu toàn bộ chi tiết giao dịch như địa chỉ gửi và nhận, cũng như số lượng tiền được chuyển.
Himonidis thừa nhận việc truy dấu và tìm thông tin giao dịch bằng Monero "gần như bất khả thi", dù ông từng tìm được lượng Monero tương đương 700.000 USD trên một chiếc MacBook trong quá trình kê khai tài sản. "Tôi tìm thấy ví Monero chạy bằng dòng lệnh. Không thể tìm thấy nó bằng tính năng Finder trên Mac, mà chỉ có thể gõ dòng lệnh để truy cập ví", ông nói.
Khi tìm tiền số, giới điều tra và luật sư cũng đặc biệt chú ý đến ví vật lý hoặc thiết bị điện tử có thể làm hệ thống "lưu trữ lạnh" cho tiền số.
Người dùng tiền số có thể chọn phương thức lưu trữ nóng, lạnh hoặc kết hợp cả hai. Ví nóng được kết nối với Internet và cho phép người dùng dễ dàng truy cập để sử dụng khi cần thiết, nhưng dễ bị kẻ xấu xâm nhập hoặc bị phát hiện trong quá trình điều tra tiền ly hôn. Còn ví lạnh sử dụng mật khẩu riêng, lưu trữ tiền số trên thiết bị không kết nối Internet. Những thiết bị kích thước bằng ngón tay như Trezor và Ledger mang đến phương án bảo mật cả ví tiền số lẫn chìa khóa truy cập nó.
Đồng tiền mô phỏng Bitcoin. Ảnh: Reuters
Himonidis từng lần ra hơn 2,3 triệu USD tiền số được đưa khỏi một tài khoản Coinbase trong vài tháng trước phiên xét xử ly hôn. Số tiền không được chuyển đổi sang tiền thông thường, mà được đưa vào ví nằm ngoài Coinbase trong 14 giao dịch riêng lẻ. "Tất cả đều tập trung về 2-3 ví trên sàn giao dịch không hoạt động ở Mỹ và không chịu sự quản lý của Mỹ", ông cho hay.
Còn DiMichael cho rằng "nhảy qua lại giữa các blockchain" cũng đang trở thành cách phổ biến để cắt đuôi nhà điều tra. Giới phát triển blockchain tạo nhiều cầu nối giúp người dùng chuyển token qua lại, bổ sung nhiều phương án thanh toán và đóng vai trò sống còn với phát triển tài chính phi tập trung. Tuy nhiên, những cầu nối này là trở ngại với các nhà điều tra muốn truy dấu tài sản kỹ thuật số.
"Đây là cuộc chạy đua vũ trang không ngừng nghỉ", Himonidis cho hay.
Điệp Anh (theo CNBC)