Câu 1: (2 điểm) mỗi ý đúng sau 0,5 điểm
a) - Sai ngữ pháp: Câu thứ nhất trong đoạn văn
- Sai chính tả: dữ rằn; giòng sông; chực quan
- Dùng từ sai: đối địch;
- Sai logic : vừa hung bạo, vừa dữ dằn
Chú ý: khuyến khích những học sinh nêu được cách sửa nhưng cũng chỉ đạt điểm tối đa (2 điểm)
b) Đoạn trích tập trung nói về bệnh xơ vữa động mạch (1điểm)
Tên của đoạn trích: đúng nhất là Bệnh xơ vữa động mạch (1 điểm)
Cho 1/2 điểm những học sinh cũng có thể đặt tên khác như:
- Nguyên nhân của bệnh xơ vữa động mạch
- Tác hại của bệnh xơ vữa động mạch
- Nguyên nhân, biểu hiện và tác hại của bệnh xơ vữa động mạch
- …
- Không cho điểm khi đặt tên không liên quan gì đến nội dung trích đoạn.
c) Các biện pháp tu từ trong đoạn thơ là (1 điểm)
- Ẩn dụ, đối lập và so sánh (1/2 điểm)
- Cho 1 điểm nếu chỉ ra: Ẩn dụ: hình ảnh trang giấy trắng chỉ sự ngây thơ trong sáng của trẻ nhỏ; đối lập: bom nghìn cân với trang giấy mỏng manh; so sánh: trang giấy mỏng như…, hiền như…
- Tác dụng: khắc họa sự tàn khốc của chiến tranh và tội ác của kẻ thù; lòng căm giận và thương cảm của tác giả. (1 điểm)
2. Đề văn nghị luận xã hội yêu cầu vận dụng tổng hợp các kiến thức về văn học, lịch sử, địa lý, đạo đức công dân… Cách viết cũng vận dụng tổng hợp giữa kể, tả, biểu cảm, thuyết minh và nghị luận. Nội dung bài nên có 3 ý lớn:
- Kể và tả lại cuộc gặp gỡ: đi những đâu trong những ngày chiến thắng Điện Biên Phủ tại mảnh đất lịch sử này? Không thể kể lung tung mà phải nêu được những địa danh lịch sử quan trọng và có ý nghĩa cả xưa và nay, chẳng hạn: Đồi A1, hầm Đơ-cat-tơ-ri; Trung tâm chỉ huy Mường Phăng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp… Nghĩa trang liệt sĩ Điện Biên, Tượng đài chiến thắng, Bảo tàng Điện Biên…Có thể kết hợp thuyết minh về các thành tựu của thành phố Điện Biên to lớn xinh đẹp hôm nay.
- Các câu chuyện cũng không thể không tập trung xung quanh chiến dịch Điện Biên lịch sử, chẳng hạn: những tấm gương anh dũng hy sinh vì tổ quốc, những chuyện về sự tàn khốc của chiến tranh, sự dũng cảm, lạc quan của anh bộ đội cụ Hồ,…
- Những suy nghĩ và cảm xúc của mình sau cuộc gặp gỡ cũng cần tập trung vào đề tài Chiến thắng Điện Biên Phủ: đất nước và con người, truyền thống của dân tộc và trách nhiệm của tuổi trẻ, của bản thân…
Cho điểm tối đa các ý/câu nếu đúng trọng tâm đã nêu, diễn đạt gãy gọn; trừ điểm những bài sơ sài; không cho điểm các bài nói không liên quan gì đến đề tài đã cho.
Câu 3. Tùy vào đề để xác định cách chấm. Chẳng hạn với Đề 1: Học sinh cần nêu lên được 1 nhân vật trong một tác phẩm văn học nào đó đã học và đã đọc mà mình yêu thích. Nêu được lí do tại sao nhân vật ấy đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mình; lý do gì cũng được miễn là có sức thuyết phục và càng độc đáo càng hay.
Với đề 2: Học sinh tập trung chứng minh được tầm quan trọng của thơ ca. Chứng minh cách nào cũng được, miễn là có sức thuyết phục; ưu tiên các học sinh vận dụng được các kiến thức về lí luận văn học như nhiệm vụ, chức năng, đặc trưng của văn học để lập luận về sức mạnh và tác dụng của văn học đối với đời sống con người.
Với đề 3: Học sinh chọn đoạn thơ nào cũng được, miễn là phân tích để thấy thơ Việt Nam rất giàu nhạc điệu. Như thế phải nêu được cách hiểu của mình về tính nhạc trong thơ, hay nhạc diệu trong thơ biểu hiện qua các hình thức nào ? Từ đó làm sáng tỏ qua đoạn thơ tự chọn.
Với đề nào thì cũng phải chú ý xem xét cách thức diễn đạt và những lỗi về kĩ năng viết của học sinh để khuyến khích hoặc trừ điểm.
PGS TS Đỗ Ngọc Thống