Tùy bút Sông Đà là kết quả chuyến đi thực tế năm 1958 của nhà văn Nguyễn Tuân, gồm 15 tùy bút và một bài thơ phác thảo. Tuyển tập được xuất bản 1960, nội dung chủ yếu là ca ngợi cảnh vật và con người Tây Bắc.
Tác phẩm nổi tiếng nhất trong tập tùy bút là Người lái đò sông Đà, thể hiện rõ dòng sông Tây Bắc ở hai phương diện đối lập nhau. Đó là một dòng sông dữ dội, hiểm trở, từng gây nhiều tai họa cho con người nhưng đồng thời cũng mang vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình.
Sông Đà ở tỉnh Lai Châu. Ảnh: Wikiwand.
Trong tác phẩm này, Nguyễn Tuân có những miêu tả tinh tế về dòng sông Đà, khiến nó có sức sống như một nhân vật: "Mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời", "Con hổ con nai có thể vọt qua sông, và chỉ can nhẹ tay thôi cũng có thể ném hòn đá từ bờ bên này qua bên kia vách".
"Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một cái khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện".
Trong khi đó, ông lái đò đã hiện lên như một con người tài hoa, trí dũng đã đánh bại được cái thác nước hung dữ, phá hết vòng vây này đến vòng vây khác, "cưỡi lên con thác", "nắm chặt lấy bờm sóng", "phóng nhanh", "lái xiết"... Ông như người nghệ sĩ thực thụ trong công việc lái đò trên sông Đà.
Câu 7: Món ăn nào được Nguyễn Tuân miêu tả trong một bài ký rằng vào mùa nóng, ăn một bát thì "ra mồ hôi, gặp cơn gió nhẹ chạy qua mặt qua lưng, thấy như giời quạt cho mình", còn ăn vào mùa đông thì "đôi môi tái nhợt chợt thắm tươi lại"?