 |
|
Nguyên bộ trưởng GD&ĐT Trần Hồng Quân. Ảnh: Tiền Phong |
- Dư luận gần đây đặc biệt quan tâm đến tiêu cực trong ngành giáo dục. Từng giữ chức Bộ trưởng GD&ĐT trong thời gian khá dài (1987-1997), ông nghĩ thế nào về tình trạng này?
- Tiêu cực trong giáo dục là có thật và khá phổ biến. Nhiều người cho rằng do bệnh thành tích. Nhưng đó chỉ là một trong nhiều nguyên nhân.
Bệnh thành tích tạo ra con số ảo. Đã có thời phong trào thi đua rất trung thực, tạo nên động lực phát triển nhưng sau đó bệnh thành tích len vào. Đó là vi phạm đạo đức vì đây thực chất là nói dối.
- Ông nghĩ gì về “hiện tượng” thày Đỗ Việt Khoa tố cáo tiêu cực thi cử ở Hà Tây?
- Tôi cho rằng thày Khoa dũng cảm. Khẳng định thày Khoa dũng cảm nghĩa là trong hệ thống giáo dục, tiếng nói chân chính ít được nói ra. Điều này thật đau lòng.
- Thời ông làm Bộ trưởng, tiêu cực trong ngành có không?
- Hồi tôi làm Bộ trưởng, tiêu cực đã lác đác, ví dụ trong tuyển sinh ĐH. Đã có “cò” tuyển sinh và “phao” thi. Lúc đó, tôi đánh giá cửa ĐH quá hẹp, thi ĐH căng thẳng nên tiêu cực phát sinh.
Chống luyện thi, phao thi... không giải quyết được tận gốc tiêu cực. Phải nâng nền giáo dục lên, tạo năng lực “cung” tương đương với “cầu” để giảm bớt áp lực thi cử. Kết hợp chống tiêu cực với điều này mới thành công.
- Ông đã làm gì trong công cuộc đó?
- Tôi chủ trương phát triển các dạng ĐH, bây giờ gọi là xã hội hóa, huy động nguồn lực của xã hội. Nếu không thì cửa ĐH sẽ rất hẹp. Ví dụ: ĐH Tổng hợp Hà Nội hồi đó có trên 1.000 giảng viên nhưng chỉ tiêu chỉ có 100 sinh viên/năm, được 4 lớp.
Trong khi đó, ngân sách Nhà nước cấp theo số lượng sinh viên nên lấy tiền đâu chi cho bộ máy nhà trường? Với sự tham mưu của Bộ GD&ĐT, ông Võ Văn Kiệt, khi đó là Thủ tướng, ký nghị định mở trường tư thục (1993).
Năm 1994, Bộ GD&ĐT ra quy chế tạm thời về trường dân lập. Theo đó, trên 10 trường dân lập ra đời. Khởi đầu là ĐH dân lập Thăng Long.
- Nhưng đến nay, tình hình tuyển sinh ĐH vẫn cực kỳ căng thẳng?
- Theo tôi, khi cung bằng cầu, vào ĐH sẽ rất nhẹ nhàng. Có bằng cấp 3, chỉ cần ghi tên vào ĐH nhưng trong quá trình học, nếu một số học phần không đạt sẽ bị loại. Từ đó tạo ra thách thức với người học, mới có nhiều người giỏi.
Ta chưa làm được vì “cung” thấp hơn “cầu”. Ta khó khăn với xã hội hóa giáo dục. Bây giờ mở một trường ĐH ngoài công lập là quá khó.
Nhiều thày giáo tâm huyết trình đề án xây dựng trường nhưng chờ 5-7 năm vẫn chưa được phê duyệt nên họ nản lòng. Đây là tình trạng quan liêu rất đáng trách.
Chúng ta còn định kiến phân biệt công lập và dân lập. Rồi đặt ra hạn chế chỉ tiêu tuyển sinh đối với các trường trong khi chẳng bỏ ra một đồng nào.
Điều này tạo ra cơ chế “xin - cho” vô lý và nghiệt ngã khiến các trường dân lập luôn thiếu sinh viên và đứng trên bờ phá sản. Nhiều trường bỏ ra hàng chục tỷ đồng xây dựng cơ sở vật chất nhưng bị hạn chế chỉ tiêu nên phải cho các trường công lập thuê.
- Nếu bỏ quy định về chỉ tiêu mà không bỏ quy định về điểm sàn thì các trường ngoài công lập sẽ “sống” ra sao?
- Tôi cực lực phản đối quy định điểm sàn. Đây là quy định thiếu trách nhiệm vì điểm sàn là rào cản ngăn thí sinh vùng sâu, vùng xa không được học ĐH.
Từ khi có điểm sàn, những vùng có nền giáo dục tốt nhiều học sinh có điểm thi trên sàn và ngược lại, những vùng có nền giáo dục thấp thì rất ít học sinh đạt điểm trên sàn. Điều này rất nguy hiểm, dân trí giữa 2 vùng ngày càng chênh nhau.
Tôi cũng lo, nếu ta không khống chế chỉ tiêu với các trường mà không bỏ quy định về điểm sàn thì các trường ngoài công lập sẽ “chết” vì có bao nhiêu thí sinh đạt điểm trên sàn, các trường công lập “vét” hết.
- Mục tiêu Chính phủ là đến năm 2010, 40% sinh viên học các trường ngoài công lập. Theo ông, mục tiêu này có thực hiện được không?
- Với những rào cản như trên, cộng với những rào cản khác như : Quy định mức trần học phí, không cho mở trường ngoài công lập tại TP HCM và Hà Nội, một địa phương không cho mở nhiều trường... thì khó mà đạt được mục tiêu. Như vậy, cánh cửa vào đại học vẫn rất hẹp, tuyển sinh ĐH vẫn căng thẳng.
- Là cựu Bộ trưởng và hiện là Chủ tịch Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập, ông có biện pháp gì để cánh cửa ĐH mở rộng hơn?
- Theo tôi, Nhà nước nên “lùi lại”, chỉ quản lý Nhà nước đơn thuần thôi. Các trường không cần bộ chủ quản, kể cả trường công. Nhà nước chỉ quản lý chất lượng; còn chỉ tiêu tuyển sinh, học phí, chương trình đào tạo… hãy để các trường tự chủ.
- Ông nhận xét gì về thực trạng giáo dục của ta?
- Giáo dục chúng ta chưa thỏa mãn được nhu cầu xã hội. Ta thiếu nguồn lực nhưng chưa huy động được sức mạnh của toàn xã hội. Một điều quan trọng khác, giáo dục của ta thiếu động lực.
Ở trạng thái "cung" tương đương với "cầu", tạo ra cục diện cạnh tranh thật sự thì các trường phải tự hoàn thiện. Thày giáo cũng phải tự hoàn thiện mới có chỗ đứng trong một nền giáo dục có phẩm chất.
(Theo Tiền Phong)