Giảm ​tác hại của khói thuốc lá

Nicotine chiếm 5%, các chất độc khác chiếm 95% trong khói thuốc lá

Theo Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA), khói thuốc lá có chứa 7.000 hóa chất, trong có 93 chất được phân loại là HPHC (chất có hại và có tiềm năng gây hại), liên quan tới ung thư, các bệnh tim mạch, sinh sản, đường hô hấp.

Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá quốc gia - Vinacosh chỉ rõ, hỗn hợp này chứa bốn nhóm chính, bao gồm:

- Nicotine: Hấp thụ qua da, miệng và niêm mạc mũi hoặc hít vào phổi. Đây là chất gây nghiện, làm tăng huyết áp, nhịp tim, lưu lượng máu đến tim và thu hẹp động mạch, nguy cơ xơ cứng thành động mạch, từ đó dẫn đến nhồi máu cơ tim.

- Monoxit cacbon (khí CO): Khí CO có nồng độ cao trong khói thuốc lá và sẽ được hấp thụ vào máu, chiếm chỗ của oxy trên hồng cầu. Hậu quả khiến động mạch xơ cứng, dẫn đến các bệnh về tim mạch.

- Các phân tử nhỏ trong khói thuốc lá: Khói thuốc lá chứa nhiều chất kích thích dạng khí hoặc dạng hạt nhỏ, có khả năng thay đổi cấu trúc của niêm mạc phế quản.

- Các chất gây ung thư: Khói thuốc lá có khoảng 70 chất có tính chất gây ung thư, tác động lên tế bào bề mặt của đường hô hấp gây viêm mạn tính, phá hủy tổ chức, biến đổi tế bào dẫn đến dị sản, loạn sản rồi ác tính hóa.

Theo thạc sĩ, bác sĩ Lê Đình Phương, Trưởng khoa Nội tổng quát và Y học Gia đình, Bệnh viện FV, nhìn nhận dưới góc độ lâm sàng, thuốc lá điếu có hại và người nghiện lệ thuộc nicotine. Tuy nhiên chất nicotine chiếm 5% độc tính, các chất độc hại khác chiếm 95% được tìm thấy trong khói của thuốc lá sản sinh qua quá trình đốt cháy.

Khói thuốc lá chính là nguyên nhân gây ra các bệnh liên quan đến hút thuốc lá cho cả người hút lẫn người hút thuốc thụ động. Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Trần Văn Ngọc - Phó chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên Chi hội Hô hấp TP HCM cho biết thêm, những người hút thuốc thụ động cũng phải chịu nhiều nguy cơ về sức khỏe bởi khói thuốc gây ảnh hưởng trong phạm vi 7-10 m.

Giải pháp giảm tác hại của thuốc lá

Nhiều năm qua, Việt Nam đã nỗ lực nhằm giảm tác hại của thuốc lá đến cộng đồng. Tuy nhiên, tại tọa đàm "Cách giảm thiểu tác hại của thuốc lá" diễn ra cuối tháng 10/2021, các chuyên gia cho biết, tỷ lệ cai thuốc lá thành công tại Việt Nam chỉ 15-20%; ở Mỹ và châu Âu tỷ lệ này còn thấp hơn, chỉ 9-10%. Có đến 90% người hút thuốc lá biết rõ tác hại của thuốc lá nhưng không cai. Do vậy, có hơn 95% người được hỏi cho biết họ quan tâm đến các giải pháp thay thế cho thuốc lá điếu thông thường nhằm giảm tác hại.

Để giảm đến mức thấp nhất tỷ lệ người hút thuốc, bác sĩ Ngọc nêu ý kiến cần ngăn tiếp cận thuốc lá dưới mọi hình thức, giảm số người đã hút và ngăn ngừa sự tái hút sau khi cai.

Bác sĩ Phương bổ sung thêm, việc phòng chống thuốc lá cần phổ biến trong trường học, kể cả mẫu giáo; cấm nơi công cộng nhằm giảm tỷ lệ hút thuốc thụ động; đầu tư nhân lực, kinh phí, đôn đốc theo dõi để quá trình cai nghiện thuốc lá thành công. Đặc biệt, để điều trị cai thuốc lá cho người hút thuốc thì cần tìm hiểu tâm lý, cảm xúc của bệnh nhân trước khi đưa ra lời khuyên bỏ thuốc.

"Tôi đứng trên góc độ hiểu được bệnh nhân vừa lệ thuộc nicotine và vừa lệ thuộc hành vi. Cuộc chiến chống thuốc lá trên toàn cầu rất khó khăn. Không có một thế giới không có thuốc lá. Do đó giải pháp giảm tác hại thuốc lá là cần thiết. Tôi chứng kiến số bệnh nhân bỏ thuốc lá rất khiêm tốn", bác sĩ Phương nhận định.

Các chuyên gia đều khẳng định, bỏ thuốc lá là tốt nhất. Tuy nhiên, khi mọi nỗ lực thất bại thì cần có giải pháp dung hòa là giảm tác hại. Các giải pháp giảm tác hại thay thế thuốc lá điếu mặc dù vẫn chứa nicotine là chất gây nghiện, nhưng theo các chuyên gia y tế, ít nhất những người hút thuốc đã loại bỏ được phần lớn hàm lượng các chất gây hại có trong khói thuốc lá điếu.

Qua thực tế điều trị, bác sĩ Phương cho biết, tất cả người hút thuốc đều biết tác hại nhưng không bỏ được, dù đa phần họ đều có suy nghĩ muốn bỏ. "Bỏ thuốc lá là tốt nhất nhưng khi mọi nỗ lực thất bại, tôi ủng hộ giải pháp dung hòa là giảm tác hại. Thay vì hút một điếu thuốc lá với tất cả độc hại thì để họ hút mỗi nicotine thôi và giảm những độc tính khác; đồng thời khí thở ra chỉ chứa hơi nước và tỷ lệ thấp chất gây ung thư, việc gây hại do hút thuốc thụ động cũng thấp hơn. Đây là những thông tin tôi đã nghiên cứu", bác sĩ Phương nói.

Vì vậy, bác sĩ Phương khẳng định: Với người nghiện thuốc lá, lời khuyên đầu tiên là hãy bỏ thuốc lá tuyệt đối, không có chuyện giảm số lượng điếu thuốc hay hút các loại thuốc lá nhẹ hơn. Trong trường hợp người hút không thể cai thuốc lá thì bác sĩ có thể chỉ định dùng một sản phẩm thay thế nào đó.

Vào tháng 7/2020, FDA đã thẩm định và cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng đầu tiên được kinh doanh với chỉ định là sản phẩm giảm thiểu phơi nhiễm với các chất gây hại và có tiềm năng gây hại lên cơ thể so với thuốc lá điếu. Tuy nhiên, FDA nhấn mạnh việc đưa ra quyết định trên không có nghĩa là cơ quan này tán thành với sản phẩm thuốc lá làm nóng và sản phẩm này là an toàn cho người tiêu dùng.

Trong báo cáo của WHO cũng đánh giá tổng quan từ các nghiên cứu đã công bố cho thấy, hàm lượng các chất độc hại được phân tích trong khí hơi của thuốc lá làm nóng thấp hơn 62% và các hạt chất rắn (PM) thấp hơn 75% so với khói của thuốc lá điếu thông thường. Các nghiên cứu từ ngành công nghiệp thuốc lá và các nghiên cứu độc lập, bao gồm từ một số tổ chức chính phủ của Đức, Hà Lan và Anh Quốc, khẳng định hàm lượng các chất độc hại của thuốc lá làm nóng thấp hơn so với thuốc lá điếu thông thường.

Tuy nhiên, WHO khuyến cáo tất cả loại thuốc lá đều độc hại, bao gồm cả thuốc lá làm nóng. Việc giảm phơi nhiễm với các hóa chất có hại trong thuốc lá làm nóng không làm cho sản phẩm trở nên vô hại, đồng thời chưa có kết luận về khả năng giảm nguy cơ đối với sức khỏe và đang được khoa học tiếp tục nghiên cứu. WHO vẫn đang kêu gọi cai thuốc lá là biện pháp tốt nhất đối với người hút thuốc. Với những sản phẩm thuốc lá làm nóng, chính phủ các nước cần kiểm soát chặt chẽ, sản phẩm phải tuân thủ các biện pháp chính sách và quy định áp dụng cho tất cả các sản phẩm thuốc lá khác, phù hợp với Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC).

Lê Minh