Tối 1/3 (giờ địa phương), giải thưởng thường niên Canadian Screen Awards của Viện Hàn lâm Điện ảnh và Truyền hình Canada trao 9 giải cho tác phẩm Mommy - trong đó có: "Phim hay nhất", "Kịch bản gốc hay nhất", "Đạo diễn xuất sắc", "Nữ diễn viên chính xuất sắc", "Nam diễn viên chính xuất sắc", "Dựng phim xuất sắc", "Quay phim xuất sắc"...
Trước khi thống trị giải thưởng quê nhà, Mommy giành giải chung cuộc của Giám khảo LHP Cannes tháng 5/2014. Đạo diễn 25 tuổi Xavier Dolan hiện được giới chuyên môn gọi với tên thân mật "wunderkind" - cậu bé thiên tài.
Đạo diễn Xavier Dolan tại LHP Cannes 2014.
19 tuổi có phim đầu tay xuất sắc
Xavier Dolan sinh ngày 20/3/1989 ở Montreal, Canada. Cha mẹ cậu ly thân từ lúc Dolan hai tuổi. Người cha diễn viên thường mang con trai đến trường quay nơi cậu bé dần thành diễn viên nhí được yêu chuộng. Đam mê làm phim trở nên thôi thúc từ khi Dolan 11 tuổi và xem Titanic của James Cameron. "Đó là một sử thi vĩ đại và hoành tráng. Bộ phim khiến tôi muốn sống một cuộc đời phi thường và có những giấc mơ phi thường", Xavier Dolan kể.
Được dìu dắt bởi các chuyên gia điện ảnh từ bé, Dolan sớm am tường mọi vấn đề kỹ thuật của nghệ thuật thứ bảy. Học xong trung học, Dolan theo tiếp vài khóa điện ảnh nhưng sớm bỏ ngang. "Thằng bé bảo đã biết hết những điều trong sách. Ở trường không dạy thêm gì cả - 'Con cần làm phim!'", cha Dolan - nam diễn viên Manuel Tadros nhớ lại. Từ tuổi 17, Dolan nuôi ý định làm tác phẩm đầu tay, dành dụm thù lao từ việc diễn xuất cũng như lồng tiếng Pháp cho loạt phim Harry Potter.
18 tuổi, Dolan đóng vai chính trong phim của mình, xoay quanh một chàng trai đồng tính có mối quan hệ vừa yêu thương vừa chối bỏ với mẹ ruột. Tác phẩm có tên I Killed My Mother (Tôi đã giết mẹ), được khẳng định lấy cảm hứng từ chính cuộc sống bản thân. Phim ra mắt ở hạng mục "Tuần lễ đạo diễn" (Director's Fortnight) tại Liên hoan phim Cannes năm 2009 và mang về cho Dolan ba giải gồm "Art Cinema Award", "Prix Regards Jeunes" và "SACD Prize". Phim sau đó được bán cho 20 quốc gia, còn đạo diễn được giới phê bình đặt biệt danh "cậu bé có tài thiên bẩm".
Xavier Dolan đóng vai chính (trái) trong phim đầu tay "I Killed My Mother".
Ba phim liên tiếp gồm Heartbeats, Laurence Anyways, và Tom a la ferme đều xoay quanh những mối quan hệ gia đình hoặc tình yêu tay ba phức tạp. Theo Huffington Post, các tác phẩm chứng minh cá tính của đạo diễn đồng tính trẻ và giúp anh được ví như Woody Allen của thế hệ hậu đồng tính Bắc Mỹ - nơi đồng tính giờ đây không là điều khác biệt nữa.
Phim của Dolan không chỉ có phong cách điện ảnh độc đáo mà còn là những câu chuyện nhiệt huyết lấy cảm hứng từ cuộc đời tác giả. "Dù là tự truyện đầu tay hay các phim hư cấu sau đó, nhân vật của tôi có nhiều điểm rất thực. Khi tôi viết về mẹ, về bản thân, về những người phụ nữ mà tôi lớn lên cùng, hay về người lạ gặp trên xe bus, chúng đều liên quan đến ký ức của tôi".
Đạo diễn chia sẻ: "Phim của tôi giống hệt con người tôi. Các nhân vật đều ở trạng thái cực đoan chực nổi loạn, thường xuyên hiểu lầm, tranh cãi, đòi quyền sống và được yêu. Chúng phần nào phản ánh tính cách ranh quái trong người tôi. Ngoài đời tôi cũng là người luôn tràn ngập mọi cảm xúc từ giận dữ, phẫn nộ, lo âu đến căm ghét", đạo diễn nói.
25 tuổi trưởng thành với câu chuyện tình mẫu - tử
Một trong những chủ đề tâm huyết của Xavier Dolan là mối quan hệ vừa yêu thương vừa đối kháng giữa mẹ và con. Chủ đề này phần nào được khai thác dựa trên những xung khắc giữa đạo diễn và người mẹ cách xa nhau từ năm cậu 2 tuổi. Với chủ đề này, đạo diễn đột phá với I Killed My Mother (2009) và trưởng thành với tác phẩm mới nhất Mommy (2014).
Mommy kể về một bà mẹ đơn thân làm nghề lao động chân tay, sau khi chồng chết, thường xuyên phải vật lộn với việc nuôi dạy cậu con trai xấc xược và bạo lực. Ngoài những khía cạnh tròn trịa ở kịch bản, diễn xuất và dựng phim, tác phẩm được đánh giá cao khi đột phá dùng khung hình vuông tỷ lệ 1:1 - điều chưa nhà làm phim nào vận dụng trước đó. "Khung hình vuông cho tôi sát gần nhân vật, để khán giả xem phim nhìn thẳng vào mắt nhân vật mà không để ý sang trái hay phải. Khung hình này giúp nhân vật của tôi trở nên chân thực hơn", Dolan nói trên Hollywood Reporter.
Khuôn hình phim "Mommy" được đánh giá cao.
Mommy được chọn tranh giải ở LHP Cannes hồi tháng 5 năm ngoái. Kết thúc buổi chiếu, người xem đứng vỗ tay trong 14 phút. Tuy trượt giải "Cành Cọ Vàng" về tay Winter Sleep của đạo diễn Thổ Nhĩ Kỳ - Nuri Bilge Ceylan, Mommy giành được giải thưởng chung cuộc của ban giám khảo - giải "Jury Prize" - chung giải với tác phẩm Goodbye to Language của nhà làm phim gạo cội Jean-Luc Godard.
Tim Teeman nhận xét về phim trên The Daily Beast: "Phong cách đạo diễn của Xavier Dolan trong Mommy rất đáng ngạc nhiên. Kịch bản cho từng tuyến truyện riêng của nhân vật đều tròn đầy và được kể khéo léo, khuôn hình sáng và các thước phim giàu không khí". Mommy được Canada chọn mang đi tranh giải "Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất" ở Oscar 2015.
Trên bục nhận giải Canadian Screen Awards tối 1/3, Xavier Dolan chia sẻ: "Tôi muốn cảm ơn mẹ và vinh danh bà giải thưởng này. Dù hai mẹ con không hợp nhau, dù tôi không thường xuyên gặp gỡ mẹ như nên làm, bà luôn là niềm cảm hứng bất tận cho tôi".
Dự án tiếp theo của Dolan là một phim Hollywood có tên The Death and Life of John F.Donovan, ra mắt năm 2016. Bộ phim nói tiếng Anh đầu tiên của đạo diễn 25 tuổi sẽ có sự tham gia của minh tinh Jessica Chastain và tài tử Kit Harington (series Game of Thrones). Tác phẩm kể về mối quan hệ của hai phóng viên lá cải và một ngôi sao điện ảnh khi họ bỗng gặp rắc rối với một người hâm mộ 11 tuổi.
"Tôi không phải là nhà làm phim độc lập, cũng không có cái gọi là độc lập như thế. Với tôi, chỉ có phim tốt và phim tệ. Tôi thích cả bom tấn Thor lẫn các dự án nhỏ. Tôi là người kiểu không thích những thứ tẻ nhạt và ngốc nghếch. Vậy thôi", Xavier Dolan khẳng định.
Vũ Văn Việt