Buổi công bố giải Sách hay lần thứ tám được tổ chức tại TP HCM, sáng 16/9. Một trong những hạng mục được chú ý là Sách văn học, với giải thưởng thuộc về truyện Chuyện ngõ nghèo. Tác phẩm ra đời năm 1981-1982, song đến năm 2016 mới được công ty Nhã Nam và Nhà xuất bản Văn học phát hành.
Tác phẩm "Chuyện ngõ nghèo" của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh.
Nhà văn Nguyên Ngọc - thành viên Hội đồng trao giải - nhận định Chuyện ngõ nghèo là tác phẩm thuộc hàng đặc sắc nhất của Nguyễn Xuân Khánh. Ban đầu, truyện có tên là Trư cuồng. Sách từng không được xuất bản vì miêu tả một giai đoạn xã hội xuống dốc do ảnh hưởng của chế độ bao cấp, độc giả thời đó chỉ có thể chuyền tay nhau đọc lén.
Sách vẽ nên bối cảnh về những năm đói kém. Để tồn tại, nhiều người dân nông thôn và thành thị đổ nhau đi nuôi lợn, từ anh xích lô, công nhân đến nhà khoa học. Lợn chung sống với người, là nguồn sống duy nhất của cả nhà. Sách được bố cục thành ba phần, nhân vật chính là Hoàng, một nhà văn nghèo. Phần một kể về câu chuyện Hoàng bỏ nghề viết để nuôi lợn trong một xóm nghèo ven đô ở Hà Nội. Phần hai là loạt truyện ngắn, kể lại các cơn mê sảng của Hoàng khi anh ốm thập tử nhất sinh. Phần ba khép lại cuốn sách bằng cuộc trò chuyện của Linh - con trai Hoàng, một sinh viên đại học dự định theo nghề nuôi lợn để nuôi cả nhà.
"Viết được một cuốn sách về một thời đầy khó khăn, bi hài như thế đã là rất quý, nhưng Nguyễn Xuân Khánh còn đi xa hơn. Bên cạnh giá trị thời sự, sách chỉ ra sự khốn khổ tận cùng của con người thời ấy, làm phơi lộ ra 'chất lợn' che giấu bên trong mỗi người", nhà văn Nguyên Ngọc đánh giá.
Nguyễn Xuân Khánh sinh năm 1933 tại Hà Nội. Ông còn có tập truyện ngắn Rừng sâu, tiểu thuyết Miền hoang tưởng, sách về lịch sử, văn hóa như Hồ Quý Ly, Mẫu thượng ngàn, Đội gạo lên chùa...
Tác giả Trương Huỳnh Như Trân đoạt giải Sách thiếu nhi. Ảnh: Mai Nhật.
Một hạng mục khác là Sách thiếu nhi, với giải Sách hay dành cho cuốn Khi quá buồn hãy tưới nước cho một cái cây của tác giả Trương Huỳnh Như Trân (NXB Kim Đồng). Cuốn sách vượt qua nhiều tác phẩm được đề cử khác như Bảy bước tới mùa hè (Nguyễn Nhật Ánh), Trên đồi, mở mắt và mơ (Văn Thành Lê)...
* Xem thêm: Các sách đoạt giải Sách hay 2018
Giải Sách hay do Viện Giáo dục IRED, Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh và Sáng kiến OpenEdu tổ chức thường niên, nhằm quảng bá sách và gợi mở xu hướng đọc, viết và dịch sách tiến bộ. Hội đồng trao giải năm nay gồm nhà văn Nguyên Ngọc, tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, giáo sư Chu Hảo, nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn, nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung. Giải gồm bảy hạng mục: Nghiên cứu, Giáo dục, Kinh tế, Quản trị, Văn học, Thiếu nhi và Phát hiện mới.
Mai Nhật