‘It’s A Wonderful Life’, món quà đêm Giáng sinh

Bộ phim được chuyển thể từ truyện ngắn Món quà vĩ đại nhất của Philip Van Doren Stern, dưới bàn tay thần kỳ của đạo diễn được mệnh danh là "nhà thơ" Hollywood, Frank Capra, thực sự trở thành món quà tuyệt vời cho khán giả mỗi dịp Giáng sinh về. It’s A Wonderful Life được xưng tụng là "viên ngọc" của điện ảnh Mỹ, càng để lâu càng sáng.

Phim kể về một thương nhân nghèo khổ nhưng cương trực và tốt bụng tên là George Bailey. Đêm Giáng sinh, đứng trước nguy cơ phá sản và vào tù, George nung nấu ý định tự tử với suy nghĩ biết đâu cái chết của mình sẽ đem lại một khoản tiền bảo hiểm lớn dành cho gia đình. Cùng lúc đó, trên cao, các vị thần cũng đang nhìn lại cuộc đời George từ khi còn là một cậu bé đến hiện tại.

Nhân vật George Bailey đứng ở vị trí thứ chín trong danh sách 50 anh hùng màn bạc do Viện phim Mỹ bầu chọn. Anh không có sức mạnh siêu nhiên, không làm những điều vĩ đại như giải cứu thế giới hay đi tìm kho báu mà là kiểu anh hùng đời thường ẩn sâu trong mỗi con người chúng ta. Bất cứ ai cũng có thể liên hệ với câu chuyện về George.

Cả cuộc đời George chỉ luôn đăm đắm một mơ ước là một ngày nào đó có thể "rũ bỏ đất của thị trấn Bedford Falls già cỗi này khỏi ống quần", "đi khắp thế giới", "xây dựng những tòa nhà chọc trời, những chiếc cầu dài 100 m, những phi trường rộng bát ngát". Thế nhưng cũng như nhiều người trẻ khác, anh bị giằng xé giữa ước mơ của bản thân và trách nhiệm với gia đình, bạn bè.

George luôn tự nhủ hết lần này đến lần khác là tạm gác ước mơ lại, lo cho mọi người xong thì anh có thể dứt gánh, mua vé tàu đi châu Âu. Nhưng rồi cái chết đột ngột của cha anh, tiệm Building and Loan đứng trước nguy cơ giải thể, hạnh phúc riêng tư của người em trai và khó khăn của bạn bè... đã giữ rịt anh lại thị trấn nhỏ bé này. Đành phải từ bỏ ước mơ của bản thân để sống vì mọi người, George luôn mặc cảm mình là một kẻ thất bại. Một câu chuyện như vậy không xa lạ với bất cứ ai ở bất kỳ thời đại nào.

Vì sự đãng trí của người chú ruột, George không có tiền để trả nợ cho thanh tra ngân hàng và đứng trước nguy cơ phải vào tù. Anh cầu xin Thượng Đế cứu giúp thì ngay sau đó nhận một cú đấm trời giáng ở quán rượu. Quá tuyệt vọng, George ước rằng nếu mà mình chưa bao giờ tồn tại thì mọi người sẽ đỡ khổ hơn. Clarence, vị thiên thần "tập sự" của anh quyết định biến ý tưởng đó thành hiện thực. George ngỡ ngàng trước sự thay đổi không thể nào tin được của số phận những người anh yêu mến. Đúng như Clarence, vị thiên thần không cánh của anh, nói: "Cuộc đời của một người có mối liên hệ với rất nhiều người khác và khi không còn tồn tại thì anh ta sẽ để lại một lỗ hổng rất khủng khiếp, không gì bù đắp nổi".

Theo môtíp kết thúc có hậu như một phim Giáng sinh kinh điển nhưng It’s A Wonderful Life vẫn có cách xử lý rất khéo léo ở cuối phim. Xét cho cùng, không có phép màu nào có thể thực sự giải quyết vấn đề của George ngoài những con người bằng xương, bằng thịt. Bộ phim kết thúc trong cảnh mọi người quây quần bên nhau hát vang Auld Lang Syne – bài hát truyền thống về tình bạn vẫn được hát vào dịp Giáng sinh và năm mới tại Mỹ.

It’s A Wonderful Life truyền đi một thông điệp mạnh mẽ về niềm tin vào giá trị bản thân và tình yêu thương giữa con người với con người. Một thông điệp lớn lao được gói gọn trong 130 phút phim, giản dị và trong sáng. Xuyên suốt bộ phim là cái cười ý nhị mà những cảnh như đoạn khiêu vũ "trên" bể bơi, cảnh hai nhân vật chính ném đá vào tòa nhà, cảnh George và Mary (vợ tương lai của George) nghe chung một ống điện thoại... đã trở thành kinh điển. Phim cũng là một trong những ví dụ về "những kẻ thất bại vĩ đại" khi có một số phận khá thăng trầm.

Bộ phim đánh dấu sự tái hợp của đạo diễn Frank Capra và tài tử điện ảnh James Stewart khi cả hai đều có sự nghiệp vững chắc ở Hollywood. Frank Capra là một trong những đạo diễn quyền lực nhất kinh đô điện ảnh thời bấy giờ với 3 lần đoạt Oscar cho Đạo diễn xuất sắc. James Stewart cũng đang trên đỉnh vinh quang với giải Oscar dành cho nam chính trong bộ phim The Philadelphia cùng hàng loạt vai diễn thành công khác.

Tuy vậy, sự tái hợp của bộ đôi sáng chói này đã không đem lại thành công thương mại cho bộ phim. It’s A Wonderful Life thảm bại về doanh thu khi những nhà sản xuất phim chỉ thu được gần nửa số tiền so với những gì họ bỏ ra. Được đề cử tới 5 giải Oscar nhưng rốt cuộc phim ra về trắng tay và nhanh chóng chìm vào quên lãng.

Phải đến 30 năm sau, "công chúa ngủ trong rừng" này mới được đánh thức dậy. Thời điểm ấy, bộ phim đã lạc mất bản quyền và các đài truyền hình tha hồ chiếu đi chiếu lại bộ phim mà không phải trả bất cứ khoản chi phí nào. Công chúng nhanh chóng nhận ra giá trị nghệ thuật của bộ phim và trả lại vinh quang vốn có của nó.

It’s A Wonderful Life được bảo tồn trong Viện lưu trữ phim quốc gia Mỹ vì "tính văn hóa, lịch sử và tín hiệu thẩm mỹ". Bộ phim được Viện điện ảnh Mỹ xếp vào vị trí số 11 trong Top 100 phim vĩ đại nhất mọi thời đại vào tháng 6/1998. Năm 2003, It’s A Wonderful Life được Radio Times bình chọn là Phim Giáng sinh hay nhất mọi thời đại và Bộ phim có nụ hôn kiểu Giáng sinh đẹp nhất.

Năm 2006, tác phẩm này đứng đầu danh sách những bộ phim truyền cảm hứng nhất do Viện điện ảnh Mỹ bầu chọn. It’s A Wonderful Life hiện đã thất lạc bản quyền và trở thành tài sản chung của nhân loại.

Anh Trâm

• Những bộ phim hay cho mùa Giáng sinh