‘Apocalypto’ và nghi vấn hư cấu hay sự thật lịch sử

Vương quốc Maya hùng mạnh từng thống trị gần như toàn bộ Trung và Nam Mỹ trong hơn 1.000 năm, không ngừng mở rộng các thành phố, xây dựng kim tự tháp, duy trì một chế độ xã hội tiên tiến với nền văn hóa và cả khoa học đặc biệt phát triển. Thế mà chỉ trong một khoảnh khắc của lịch sử, cái thế giới ấy sụp đổ tan tành. Tất cả những gì còn sót lại là vài kim tự tháp bị rừng già che phủ và những bí ẩn chết người. 500 năm sau ngày suy tàn của nền văn minh Maya, đạo diễn Mel Gibson đào sâu xuống vùng đất còn chưa được khai phá hết đó để dựng nên cuộc hành trình đầy kịch tính và hiểm nguy nhất trên màn bạc Hollywood - Apocalypto.

Là một diễn viên tài năng và mực thước nhưng khi chuyển sang làm đạo diễn, Mel Gibson lại gây dựng danh tiếng bằng phong cách gây sốc đặc trưng. Không chỉ là phát ngôn và hành xử, lối làm phim của Mel Gibson cũng gây sốc không kém, kể từ Brave Heart cho đến The Passion Of The Christ và đặc biệt là Apocalypto. Cùng với 300, Apocalypto là một trong hai phim gây ấn tượng nhất dịp đầu năm 2007 không chỉ với khán giả mà còn với cả giới phê bình cũng như các nhà khảo cổ, nghiên cứu khoa học.

Nhiều cuộc tranh cãi liên tiếp nổ ra xung quanh Apocalypto, chủ yếu xoay quanh vấn đề liệu Mel Gibson có bôi nhọ, xuyên tạc lịch sử hay không? Đến nay, cuộc tranh cãi này vẫn chưa kết thúc (thậm chí cuộc tranh cãi xung quanh cảnh 12 giờ cuối cùng của Chúa Jesus trong phim The Passion Of The Christ từ năm 2004 cũng chưa kết thúc) nhưng tất cả đều phải thừa nhận Apocalypto thực sự là một tác phẩm đáng xem của một đạo diễn giàu tâm huyết và luôn khát khao đi tìm những ý tưởng mới lạ. 300 là giả tưởng, là tác phẩm được tạo nên với 90% trợ giúp của máy tính còn Apocalypto luôn cố gắng mang lại những gì chân thật nhất cho người xem - kỹ xảo hạn chế, cascadeur hạn chế, bối cảnh thật và những cảm xúc tinh khiết nhất.

Ban đầu, Mel Gibson chỉ biết mình muốn làm một bộ phim thuộc thể loại rượt đuổi mà trong đó, người ta phải sử dụng tất cả mọi thứ xuất hiện trên đường đi. “Tôi muốn bộ phim đó phải có tốc độ thật cao và mặc dù câu chuyện được kể bằng hình ảnh vẫn phải chạm đến được những tầng bản năng và cảm xúc sâu xa nhất trong lòng khán giả”. Tác giả kịch bản - Farhad Safinia, người đã đến thăm những tàn tích Maya cổ ở Yucatan, thực sự bị hấp dẫn bởi ý tưởng của Mel Gibson và quyết định phát triển câu chuyện theo hướng này. “Ý tưởng đó quả là nguồn động lực tuyệt vời. Câu chuyện trôi đi, trôi đi liên tục và có rất nhiều điều đáng để khám phá, rất nhiều cao trào xảy ra trong tiết tấu nhanh không thể tả”, Safiana cho biết.

Bối cảnh phim được đặt vào giai đoạn suy tàn của nền văn minh Maya, trước khi những người châu Âu đầu tiên đặt chân lên Tân thế giới. Câu chuyện về Jaguar Paw, nhân vật chính, từ một người bình thường bị xô đẩy phải trở thành anh hùng chính là trái tim của Apocalypto.

Mở đầu phim, Jaguar còn là một ông bố trẻ hiền lành, sống trong ngôi làng nhỏ, kiếm ăn bằng nghề săn bắn truyền thống. Nhưng rồi trong một khoảnh khắc kinh hoàng, thế giới của Jaguar bị xé toang khi anh và các dân làng khác bị bắt tới thành phố Maya, trở thành vật tế thần để trả giá cho nạn đói đang lan tràn khắp vương quốc của họ. Trước cái chết cận kề, Jaguar phải vượt qua nỗi sợ hãi lớn nhất trong cuộc đời để làm một cuộc đào thoát ngoạn mục, trở về cứu lấy những gì mà anh hằng yêu quý...

Có thể dễ dàng nhận ra nội dung của Apocalypto rất đơn giản và mang tính bản năng cao, phản ánh đúng những gì đã xảy ra trong rừng Nam Mỹ hơn 500 năm về trước. Nhưng nó cũng có tính đương đại, phù hợp với ngôn ngữ điện ảnh. Mel Gibson nói: “Trong cuộc trốn chạy của mình, Jaguar phải đặt bản thân mình sang một bên và chiến đấu cho những thứ lớn lao hơn rất nhiều”.

Cuộc sống bản năng vốn không có anh hùng nhưng Mel Gibson đã tạo ra một anh hùng - dù là bất đắc dĩ, rất thuyết phục, rất cuốn hút. Máy quay luôn theo sát Jaguar trong cuộc hành trình để ghi lại những gì anh nhìn thấy, cảm nhận và trải nghiệm. Đôi lúc khán giả cảm thấy như mình đã hóa thân vào nhân vật này lúc nào chẳng hay.

Để tăng tối đa tính chân thực của phim, Mel Gibson quyết định để các nhân vật trong phim nói chuyện bằng ngôn ngữ Yucatec - tức tiếng Maya cổ (nay được xếp vào dạng tử ngữ vì không còn ai dùng) và sử dụng phụ đề. Trong The Passion of the Christ, Mel Gibson cũng để các nhân vật nói tiếng Israel cổ thay vì nói tiếng Anh và đã thành công. Bối cảnh của Apocalypto được quay trong các khu rừng rậm ở Mexico, riêng thành phố Maya được dàn dựng bên một cánh đồng mía ở ngoại ô thành phố Veracruz.

Các diễn viên trong phim, theo lời Mel Gibson, hầu hết đều là dân nghiệp dư thuộc các cộng đồng người thiểu số, chưa một lần đứng trước ống kính máy quay. Nhưng cũng nhờ thế mà ông có được những hành động, phản ứng theo kiểu bản năng nhất, những xúc cảm chân thật nhất.

Các màn rượt đuổi, chiến đấu trong Apocalypto có thể nói là nghẹt thở, kinh điển và đầy sáng tạo. Nhân vật chính Jaguar Paw, trong cuộc chạy trốn khỏi đoàn quân đánh thuê dã man do Zero Wolf cầm đầu đã sử dụng tất cả kỹ năng đi săn hàng ngày như đánh bẫy, dùng độc, đánh lạc hướng, mai phục... để lần lượt triệt hạ các đối thủ của mình và chính cuộc chiến này mang lại sự phấn khích cho khán giả. Nếu đem so sánh thì các màn chiến đấu trong 300 chỉ là phim hoạt hình so với Apocalypto bởi ở đây, sẽ không thể nào phát hiện ra bất kỳ sự can thiệp nào của kỹ xảo.

Từ đoạn chạy trốn cuộc đi săn người, băng qua cánh đồng mía cho đến khi Zero Wolf gục ngã là những giây phút nghẹt thở, kinh hoàng nhưng cũng thăng hoa nhất của bộ phim. Mel Gibson đã rất giỏi khi lồng ghép hai cao trào lại với nhau: sự sinh tồn của Jaguar Paw và của vợ, con anh đều đặt bên bờ vực thẳm trong cùng một thời điểm và mỗi người đều phải dùng hết nỗ lực cá nhân để vượt qua nó mà không có bất kỳ sự trợ giúp nào.

Cũng giống như The Passion of the Christ, Apocalyto gây tranh cãi vì sự quá chân thực của nó. Thế giới Maya hỗn loạn và vô nhân tính với những tập tục cúng tế man rợ được mô tả lại khá chi tiết, điều này thực sự gây sốc cho người xem.

Nhiều nhà khoa học đã cho rằng những điều này không có thật và Mel Gibson đang bôi nhọ người Maya nhưng cũng nhiều người khác lại nói rằng Mel chỉ đơn giản cho khán giả thấy lại những gì đã thực sự xảy ra trong quá khứ mà thôi. Bỏ qua khía cạnh giải trí đơn thuần thì đây là bộ phim nghiêm túc và đáng xem về một nền văn minh huy hoàng đã chìm vào vực thẳm thời gian, dù rằng Apocalypto mới chỉ tái hiện được một phần rất nhỏ của nền văn minh đó…

Hoài Điệp

• ‘Blue is the Warmest Colour’, phim 18+ giàu cảm xúc bậc nhất
• ‘Moebius’ và câu chuyện ngụ ngôn về đực tính