On Body and Soul (tên gốc: Testről és lélekről) là bộ phim đang tranh giải Gấu Vàng tại Liên hoan phim Berlin (Berlinale 2017) lần thứ 67. Tác phẩm đánh dấu sự trở lại sân chơi điện ảnh sau 18 năm vắng bóng của nhà làm phim 62 tuổi người Hungary - Ildikó Enyedi - trong vai trò viết kịch bản và đạo diễn. Nhà làm phim gạo cội thể hiện phong độ tuyệt vời khi kể câu chuyện đời thường nhẹ nhàng nhưng đầy triết lý, đồng thời đóng gói một tình yêu tràn ngập đam mê trong môi trường bạo lực là lò sát sinh.
Chuyện phim mở đầu với khu rừng tuyết phủ trắng xóa thơ mộng, nơi một cặp hươu nhẩn nha kiếm ăn, thỉnh thoảng chúng tựa vào nhau tình tứ. Ngay sau đó, cảnh chuyển tới một lò mổ mà mặt đất vương vãi máu tươi, la liệt nội tạng và những tảng thịt động vật, đâu đó vang lên những lời bàn tán, xì xào của đám nhân viên về thái độ lạnh lùng, xa cách của Mária (Alexandra Borbély) - nữ chuyên gia giám định chất lượng mới.
Giám đốc tài chính của lò mổ - Endre (Géza Morcsányi) - lý giải rằng có lẽ cô gái là người mới nên có một chút căng thẳng. Giờ cơm trưa, ông chủ động tới hỏi chuyện nhưng Mária hững hờ và giữ khoảng cách. Trong công việc hàng ngày, Mária luôn nghiêm khắc, chỉn chu. Cô tuân thủ quy tắc và chính xác tới từng gram khi đo lường chất lượng sản phẩm. Cô thẳng thừng xếp loại B toàn bộ chuỗi thịt bò mới khi thấy hàm lượng chất béo quá chuẩn 0,2 gram. Trong mắt các đồng nghiệp, cô gái thật kỳ cục và cứng nhắc nhưng điều này lại khiến giám đốc Endre - vốn là một người sống nội tâm - chú ý.
Một vụ phá hoại ngầm bất ngờ xảy ra tại lò mổ khiến Endre phải nhờ cảnh sát và một chuyên gia tâm lý tội phạm can thiệp để tìm kẻ gây rối. Cũng chính từ sự kiện này, câu chuyện tình yêu lạ lùng giữa Mária và Endre - hai tâm hồn cô đơn, lạc lõng trong thế giới hiện đại, nơi con người thiếu thốn mối liên kết và sự gắn bó cả về thể xác lẫn tâm hồn bắt đầu.
Poster phim "On Body and Soul".
Trong On Body and Soul, đạo diễn Ildikó Enyedi tạo ra nhiều sự đối lập: khu rừng và khung cảnh thiên nhiên hoang dã đẹp như mơ đối chọi với sự tàn khốc và chết chóc trong lò mổ, những giấc mơ đối lập sự tỉnh táo, nhân vật nam chính Endre gần gũi nhưng khắc khổ với cánh tay trái bị liệt, tâm hồn đóng băng sau cuộc hôn nhân bất hạnh và nhiều mối tình chóng vánh với những người đàn bà đối lập với nhân vật nữ chính Mária nhút nhát, trinh trắng, thiếu kinh nghiệm, luôn căng thẳng trong giao tiếp.
Phim có kịch bản độc đáo, cốt truyện vừa siêu thực mộng mơ vừa đời thường trần trụi cùng dàn diễn viên tài năng. Ngoài ra, đại diện điện ảnh Hungary tại Berlinale 2017 còn tạo dấu ấn bởi kỹ thuật quay phim với nhiều góc nhìn rộng, hẹp xen kẽ, những cảnh đối xứng cùng âm nhạc ám ảnh. Phim chứa nhiều đoạn đối thoại ngắn nhưng hài hước giữa hai nhân vật chính, khắc họa sự thành thật và ngây ngô của Mária trong giao tiếp hàng ngày và chuyện hẹn hò hay yêu đương.
Tác phẩm là câu chuyện tình yêu giữa hai tâm hồn lẻ loi.
Qua góc máy của nhà quay phim Máté Herbai, những cảnh cận khuôn mặt, đôi mắt của Mária được đặc tả chi tiết như để "lột trần" nội tâm nhân vật, như cảnh miêu tả thói quen hà hơi vào cửa kính của Mária hay khi cô tìm cách đánh thức giác quan của bản thân bằng việc đụng chạm, sờ mó những thực thể sống xung quanh... Có lúc Mária kỳ cục tới hài hước, có khi cô ngập trong khoái lạc tình dục nhưng chân dung cô được phủ một lớp "ánh sáng bạc" trong hầu hết cảnh quay, giúp Mária toát lên vẻ nhạy cảm, mong manh xuyên suốt phim.
Ca khúc What he wrote của ca sĩ nhạc đồng quê người Anh Laura Marling với ca từ buồn bã, ngập đầy nỗi cô đơn, tiếng guitar khô lạnh và chất giọng thủ thỉ được sử dụng như cánh cửa tâm hồn Mária, thay tiếng nói về những nỗi niềm cô không thể cất thành tiếng.
On Body and Soul vừa mang không khí hư ảo với những giấc mơ lạ lùng, lại vừa gần gũi tới mức có thể chạm vào khi khu rừng trong phim là thực, những con vật là thực, lò mổ là thực, cả cảnh quay cao trào lúc Mária đưa ra quyết định bước ngoặt cho đời mình cũng được đạo diễn lấy từ một chi tiết có thực trong đời thường.
Đạo diễn Ildikó Enyedi tại họp báo ra mắt tác phẩm ở Berlinale hôm 9/2. Ảnh: Zimbio.
Ildikó Enyedi từng là thành viên giám khảo Berlinale 1992. Bà sở hữu hơn 40 giải thưởng quốc tế, trong đó bộ phim My 20th Century là một trong 12 phim Hungary hay nhất mọi thời đại. 18 năm qua, Enyedi giảng dạy tại Đại học Sân khấu Điện ảnh ở Budapest.
Lần tái xuất Berlinale này, Enyedi chia sẻ với báo giới rằng bà nảy ra ý tưởng phim và phác thảo câu chuyện chỉ trong một buổi tối. Những chi tiết vừa lạ lùng vừa tinh tế trong 116 phút phim được bà góp nhặt từ cuộc sống đời thường, từ cảm xúc nội tâm, vài câu chuyện bạn bè kể cũng như từ một bài thơ mà nữ đạo diễn yêu thích. Nhà làm phim cũng thổ lộ bà không có ý định đưa ra thông điệp cao siêu nào mà mong mỏi ai cũng có thể tận hưởng một cuộc đời trọn vẹn, cả về thể xác lẫn tâm hồn.
Hoàng Phương (từ Berlin)