Năm 2012, bộ phim The Artist giành giải Oscar “Phim hay nhất” vì những tri ân với thế hệ ngôi sao thời phim câm chuyển sang phim tiếng đầu thế kỷ 20. Năm 2015, Birdman đang hứa hẹn giành giải thưởng này của Viện Hàn lâm với câu chuyện về người nghệ sĩ thời phim nhựa chuyển sang phim số. Tác phẩm hư cấu có nội dung giống hệt cuộc đời có thật của tài tử Michael Keaton, cũng là người đóng vai chính trong bộ phim.
Kẻ bỏ học đi làm nhà quay phim
Sinh năm 1951, Michael Keaton là con út trong gia đình có bảy anh chị em, bố là kỹ sư dân dụng còn mẹ ở nhà làm nội trợ. Đang học năm thứ hai đại học, chàng trai Mỹ mang dòng máu Đức bỏ ngang. Sau một lần thử vai làm diễn viên đóng thế bất thành cho một phim hài, Michael được nhận làm quay phim ở đài truyền hình bang Pittsburg. Vừa làm quay phim và trợ lý của đài, Michael thi thoảng được diễn các vai nhỏ. Sau một thời gian dài chuyển đến Los Angeles, chàng diễn viên phụ kiêm quay phim vẫn chưa được chú ý.
Tên thật là Michael Douglas nhưng anh quyết định lấy nghệ danh khác bởi Douglas khi đó đã là thương hiệu của hai người nổi tiếng: “Một người làm nghề dẫn chương trình nổi tiếng còn người còn lại đi làm phim hạng B khiêu dâm rẻ tiền”, sau này tài tử kể lại, ám chỉ Michael Douglas là sao phim hạng B nhờ nổi tiếng từ phim Basic Instinct (Bản năng gốc). Lấy tên đệm là Keaton, ngôi sao đã có vợ bị đồn có tình ý với nữ diễn viên Diane Keaton nhưng anh giải thích bởi anh yêu các phim hài hước kinh điển của Buster Keaton.
Ở tuổi 63, Michael Keaton đã trải qua nhiều thăng trầm trong cuộc đời.
Năm 1982, khi đã 31 tuổi, vợ vừa sinh con nhỏ, Michael Keaton có vai chính đầu tiên - một gã nhân viên quán bar kiêm nghề dắt gái trong loạt truyền hình Night Shift (Ca trực đêm). Khả năng lột tả một nhân vật có đầu óc đen tối nhưng hài hước đã giúp anh sau này được phát hiện là ngôi sao tiềm năng. Đã tạo lập được tên tuổi nhất định, Michael Keaton sau đó nhận nhiều vai diễn trong các phim nghiêm túc chỉ để mưu sinh như Touch and Go, Clean and Sober, Splash, hay Ghostbusters.
5 năm sau, Keaton nhận vai diễn quan trọng trong phim Beetlejuice. Beetlejuice là dự án hài hước kinh dị như nhiều tác phẩm khác của nhà làm phim Tim Burton. Trong phim, Michael Keaton vào vai một con ma hiểm độc phải giành lại ngôi biệt thự mà một cặp vợ chồng ma mới tới lấn chiếm.
Phim mang về đề cử đầu tiên ở giải thưởng của Viện phim kinh dị, khoa học và giả tưởng Mỹ. Dự án đánh dấu sự hợp tác ngắn ngủi giữa anh và Tim Burton nhưng cho thành quả rực rỡ. “Tim và tôi có sự thấu hiểu chung. Ông ấy là người có một tinh thần u ám, buồn bã lại vừa hài hước. Tinh thần ấy được truyền tải trong những tác phẩm mà công chúng ngày đó chưa sẵn sàng thưởng thức”, sau này Keaton nói.
Thành sao hạng A với "Người Dơi"
Nửa cuối thập kỷ 1980 là khoảng thời gian vinh quang theo nhau đến với tài tử. Cơ hội tỏa sáng cũng đến khi anh được đạo diễn Tim Burton chọn làm Người Dơi trong phim siêu anh hùng Batman (1989). Thế nhưng, 50.000 người hâm mộ bộ truyện tranh đã nổi giận và viết thư phản đối đến hãng Warner Bros, cho rằng Michael Keaton trước đó vốn chỉ đóng phim hài và thiếu vẻ quyến rũ duyên dáng cũng như cơ bắp cần có của Người Dơi truyện gốc.
Trong cuốn Batman: The Complete History, tác giả Les Daniel viết, tài tử Michael Keaton hồi đó cũng không hiểu hết vì sao mình được chọn đóng nhân vật này cho đến khi được Tim Burton giải thích về mặt đen tối trong con người nhân vật Người Dơi. Vị đạo diễn tin rằng Keaton là ngôi sao duy nhất có thể thể hiện được tính cách ấy của nhân vật.
Sau khi Batman ra mắt, diễn xuất quyến rũ, tinh tế và có phần ác nghiệt của Michael gây ấn tượng mạnh với khán giả và giới phê bình. Đen tối và bạo lực, Batman (1989) cũng được đánh giá như tác phẩm siêu anh hùng đáng xem trong hàng loạt phim siêu nhân cả thập kỷ. Nhân vật Người Dơi của Keaton được sử dụng làm nền cho Christian Bale tham khảo cho vai diễn thế kỷ 21. Keaton chính thức trở thành siêu sao. Tuy vậy, cuộc hôn nhân của Keaton đổ vỡ giữa lúc anh trên đỉnh danh tiếng. Nhiều nguồn tin tiết lộ anh ngoại tình với ngôi sao phim khiêu dâm Serina Robinson.
Michael Keaton từng là Batman đầu tiên của màn ảnh rộng.
Khi dự án Batman Returns được khởi động và ra mắt năm 1992, Keaton bắt đầu trở nên hoài nghi về nhân vật và kịch bản mà theo anh đã trở nên nông cạn. “Tôi thích phim đó nhưng không yêu nó. Tôi nghĩ mọi người cần tổ chức lại và để cho nhân vật chạm được vào bản chất của họ”, tài tử hồi tưởng. Thế nhưng phim vẫn mang về doanh thu kếch xù khi ra mắt mặc dù chính Keaton thừa nhận mình bắt đầu cảm thấy mắc kẹt sau mặt nạ siêu anh hùng. Cùng khoảng thời gian này, Keaton tham gia các bộ phim độc lập để thỏa mãn đam mê diễn xuất. Bộ phim ngân sách vừa có tên Pacific Heights của anh được đánh giá cao.
Batman Forever lại khởi động năm 1993 và lần này Joel Schumacher thay thế Tim Burton làm đạo diễn. Cảm thấy mình không còn hợp với tinh thần của nhân vật mới, Michael Keaton khước từ vai diễn và bỏ loạt phim hái ra tiền nhất thập kỷ. Anh không chần chừ khước từ 15 triệu USD thù lao mơ ước. Năm 1995, Batman Forever có ngôi sao khác thay thế Keaton ăn khách nhưng bị chê bai.
Trả giá cho hào quang đã từ bỏ
Giai đoạn hậu Batman dường như chứng kiến sự hết duyên giữa Keaton và các dự án ngân sách lớn. Nửa cuối thập kỷ 1990, tài tử gạo cội đóng nhiều phim ngân sách khiêm tốn nhưng đòi hỏi có chiều sâu nội tâm. Những tác phẩm nổi bật của ông phải kể đến như Much Ado About Nothing - chuyển thể từ kịch Shakespeare, Jackie Brown, và Out of Sight. Trong các phim này, Keaton khi là một sĩ quan nghiện thuốc rắc rối, khi hóa thân vào một điệp viên lạnh lùng sắc sảo, khi là một nhạc sĩ đầu thai thành người tuyết để hàn gắn lại tình cảm với con trai.
Bước sang thế kỷ 21, hình ảnh con người trải đời của Keaton đã khác với một Micheal Keaton từng tự đại ba hoa trên báo năm 1994. Hồi đó ông từng nói: “Tôi đã chứng tỏ mình dũng cảm và can đảm hơn bất kỳ ai. Tôi có trí tưởng tượng tốt hơn bất kỳ ai. Tôi sáng tạo hơn bất kỳ diễn viên nào tôi biết và tôi đã chứng tỏ mình là kẻ dám mạo hiểm. Tôi không nghĩ mình cần phải chứng tỏ gì với bản thân nữa”.
Giờ đây, Michael Keaton lặng lẽ viết kịch bản, đạo diễn, đóng nhiều phim và kịch. Người đàn ông ngoài 60 tuổi ưa mặc quần jeans và trông trẻ trung thường xuyên thỉnh giảng ở các trường đại học hoặc liên hoan phim.
Năm 2009, chia sẻ trên Guardian về quyết định thay đổi cuộc đời giữa thập kỷ 1990, tài tử ngậm ngùi: “Được lựa chọn làm điều mình hài lòng luôn tuyệt vời. Nhưng cái gì cũng có giá. Tôi đã có thể nổi tiếng hoặc giàu sang hơn nữa. Tôi đã có thể có địa vị hơn nữa. Nhưng nếu chọn lại, tôi cũng sẽ không bao giờ đánh đổi cái gì để lấy điều mình không hài lòng. Ở Hollywood, phim là ngành công nghiệp để thu lợi nhuận. Khi vai diễn của tôi tạo ra sức ảnh hưởng và được nhiều fan ngóng đợi, tôi chỉ việc đội tiếp chiếc mũ siêu nhân đó là đã tạo ra lợi nhuận kếch xù. Nhưng nếu làm thế tôi sẽ nổ óc mất. Tôi luôn cho rằng mình đã quyết định đúng đắn vì tôi dừng cuộc chơi”.
Michael Keaton thăng hoa rực rỡ trong phim "Birdman".
"Birdman" - chùm pháo hoa rực rỡ
Tưởng như Michael Keaton sẽ mãi chỉ là Người Dơi trong lòng người hâm mộ thập kỷ 1990 nếu không có dự án Birdman của đạo diễn Alejandro González Iñárritu. Kịch bản Birdman như thể đo ni đóng giày cho Keaton với cốt truyện kể về một ngôi sao đã về già, bị ám ảnh với cái bóng nhân vật siêu nhân lừng danh ngày cũ, muốn tái tạo bản thân bằng một vở kịch giàu tính nghệ thuật.
Mỗi phân cảnh trong Birdman dường như là một mảnh ghép con người Michael Keaton. Ông hóa thân vào vai với sự nhập tâm xuất chúng, cho người xem thấy những dày vò và mâu thuẫn nội tâm, những đổ vỡ đời sống riêng tư và những nỗ lực nghề nghiệp của một nghệ sĩ. Vai diễn này được giới chuyên môn đánh giá xuất sắc trong toàn sự nghiệp của tài tử 63 tuổi.
Trên sân khấu nhận giải “Nam diễn viên chính phim hài/nhạc kịch xuất sắc” ở Lễ trao giải Quả Cầu Vàng hôm 11/1, Michael Keaton khóc vì xúc động và chia sẻ ông thấy biết ơn cuộc đời từ đáy lòng bởi đã cho mình những cơ hội trải nghiệm thăng trầm trên đôi chân vững chãi. Trong cuộc đua Oscar 2015, ngôi sao gạo cội đang có cơ hội nhận tượng vàng đầu tiên trong sự nghiệp diễn xuất.
Vũ Văn Việt