Việt Nam là một trong những quốc gia ký kết sớm nhất Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá đã được ban hành và đi vào hiệu lực năm 2013 với những quy định mạnh mẽ về các biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, biện pháp kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá và điều kiện bảo đảm để phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Tuy nhiên, thống kê của Bộ Y tế cho hay tại Việt Nam hiện có khoảng 15,4 triệu người hút thuốc lá, đa phần là nam giới. Bên cạnh đó, lượng người hút thuốc lá thụ động cũng cao báo động. Theo WHO, trong khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất hóa học, trong đó có 70 chất gây ung thư và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. Trong số 4 nguyên nhân gây tử vong cao ở Việt Nam, thì thuốc lá đứng hàng thứ hai sau HIV, tiếp đến mới do rượu và tai nạn giao thông. Người nghiện thuốc lá có nguy cơ tử vong cao gấp 2,5 đến 10 lần so với người không hút thuốc lá. Khói thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ bệnh tim lên 25- 30%, mắc bệnh phổi lên 25% và tăng nguy cơ đột quỵ lên 82%.
Cai thuốc lá được xem là lựa chọn tốt nhất cho những người hút thuốc. Tuy nhiên trên thực tế, tỷ lệ cai thuốc lá thành công không cao. Số liệu của Chương trình Phòng, chống Tác hại Thuốc lá Quốc gia (VINACOSH) cho thấy tỷ lệ cai thuốc lá thành công tại Việt Nam chỉ đạt 25%. Theo kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá của 34 tỉnh, thành phố do Quỹ Phòng chống Tác hại Thuốc lá thực hiện trong năm 2019- 2020, so với năm 2015 tỷ lệ hút thuốc chung ở người trưởng thành giảm từ 22,5% xuống 21,7%, tức chỉ giảm 0,8% trong vòng 5 năm.
Theo các chuyên gia, cần thêm các chính sách quản lý tất cả mọi sản phẩm thuốc lá, nhất là hiện có những loại thuốc lá thế hệ mới, cũng như cung cấp giải pháp giảm tác hại cho gần 80% số người chưa cai được thuốc lá.
Cơ quan chức năng tại một số quốc gia đã lựa chọn các giải pháp giúp người hút thuốc có thể giảm thiểu tác hại, trong đó có việc cấp phép thương mại hóa thuốc lá thế hệ mới dựa trên khung pháp lý phù hợp để quản lý chặt chẽ. Việt Nam cũng có thể tham khảo cách thực hiện của các nước trên thế giới.
Theo số liệu thống kê của WHO năm 2021, có 79/111 quốc gia (trên 70%) đã ban hành các quy định về thuốc lá điện tử; 184/193 quốc gia (trên 95%) đã đưa thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) vào kiểm soát theo luật về kiểm soát thuốc lá, hoặc đưa nhóm sản phẩm này vào danh mục hàng hóa khác. Trong số đó, có Mỹ, Canada, các nước châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc... và một số nước trong khu vực ASEAN như Malaysia, Indonesia, Philippines... Cơ chế quản lý đối với các sản phẩm thuốc lá làm nóng tại các nước này khá khác nhau, nhưng phần lớn đều áp dụng những quy định nghiêm ngặt theo luật phòng chống tác hại thuốc lá của nước sở tại.
Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện vài năm trở lại đây dù không được cấp phép và quản lý trên thị trường. Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có sự khác biệt với thuốc lá truyền thống như thế nào, được cơ quan y tế toàn cầu đánh giá dựa trên những cơ sở khoa học nào, các nước khác đã có biện pháp và hướng tiếp cận với các sản phẩm này ra sao? Các vấn đề trên sẽ được đại diện các cơ quan quản lý cùng các chuyên gia y tế trao đổi và thảo luận trong chương trình tọa đàm với chủ đề: "Phòng chống tác hại thuốc lá - Hành động mới từ góc nhìn toàn cầu".
Chương trình có sự tham gia của ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp; ông Vũ Đức Nam, Phó Trưởng phòng Công nghiệp thực phẩm, Cục Công nghiệp, Bộ Công thương; bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ - Pháp luật UBTƯ MTTQ Việt Nam; cùng PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc - Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên Chi hội Hô hấp TP.HCM và PGS.TS Thầy thuốc Nhân dân Đinh Ngọc Sỹ, Ủy viên ban điều hành Chương trình chống lao Quốc gia, Giám đốc Trung tâm Đào tạo và nghiên cứu khoa học, Hội Phổi Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, nguyên Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam.
Trong chương trình, Giáo sư Y khoa Brad Rodu tại Trung tâm Ung thư Brown, Mỹ và Giáo sư David Sweanor, Chủ tịch Ủy ban Cố vấn, Trung tâm Luật, Chính sách và Đạo đức Y tế, Đại học Ottawa, Canada cũng sẽ chia sẻ về thực trạng, giải pháp và kinh nghiệm về phòng chống và giảm thiểu tác hại thuốc lá tại các quốc gia này cũng như một số quốc gia khác trên thế giới.
Chương trình sẽ được phát vào ngày 21/12 trên VnExpress.
Anh Ngọc