Là chủ một chuỗi tạp hóa gồm 3-4 cửa hàng ở chợ Đồng Xuân (Hà Nội), chị Loan khá lo ngại khi chưa đủ tiền nhập hàng hóa chuẩn bị cho dịp Tết Nguyên Đán sắp tới. Chị muốn vay vốn ngân hàng nhưng sau khi tới một ngân hàng TMCP lớn để tư vấn thì được biết, với quy mô buôn bán nhỏ, gia đình chưa đủ điều kiện vay, trừ trường hợp chuyển đổi mô hình kinh doanh từ hộ gia đình thành doanh nghiệp.
"Thành lập một doanh nghiệp cần rất nhiều thủ tục, chưa kể, vấn đề sổ sách, kế toán, đòi hỏi phải thuê thêm người", chị Loan bày tỏ. Chị cũng cho biết, hầu hết tiểu thương tại chợ Đồng Xuân như chị đều kinh doanh quy mô nhỏ, chủ yếu dùng vốn gia đình hoặc vay của các tổ chức tín dụng.
Tương tự chị Loan, vợ chồng anh Thái cũng đang băn khoăn việc vay vốn để mở rộng mô hình bán đồ ăn vặt. Hai anh chị vốn là công nhân tại khu công nghiệp ở Gia Lâm, Hà Nội. Sau đợt dịch năm ngoái, cả hai quyết định nghỉ việc, mở một quán bán đồ ăn vặt tại nhà để vừa tiện trông hai con nhỏ vừa không bị quá phụ thuộc vào tiền lương như trước. May mắn là mô hình kinh doanh của hai vợ chồng khá thuận lợi.
Sau gần một năm gắn bó với nghề, anh chị có ý định vay vốn để mở rộng cửa hàng, mua thêm đồ dùng phục vụ cho công việc. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu, gia đình lại không đủ điều kiện vay vốn ngân hàng. Được một số người mách đến các công ty tín dụng để vay nhanh, anh cũng đang tìm hiểu và cân nhắc hình thức việc vay tiêu dùng cá nhân không thế chấp.
Một tiệm bán sinh tố trên lề đường tai TP Quy Nhơn, Bình Định theo mô hình kinh doanh cá thể. Ảnh: HA
Theo số liệu từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cả nước có khoảng 5,5 triệu hộ kinh doanh cá thể hay còn gọi là doanh nghiệp siêu nhỏ. Trong giai đoạn mới thành lập, nguồn vốn chủ yếu để các hộ kinh doanh phát triển sản xuất thông thường là vốn chủ sở hữu và huy động từ người thân quen. Đây cũng là nhóm đối tượng gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận các nguồn vốn khác, nhất là nguồn vốn tín dụng ngân hàng.
Khảo sát nhanh của VCCI trong tháng 9 với hơn 3.000 doanh nghiệp chỉ ra rằng, có khoảng 75% doanh nghiệp tại Việt Nam có nhu cầu vay vốn từ ngân hàng, nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng tiếp cận được nguồn vốn này. Theo báo cáo mới đây do VCCI tiến hành điều tra với hơn 12.000 doanh nghiệp Việt Nam, khoảng 83% doanh nghiệp cho biết không thể vay vốn nếu không có tài sản thế chấp.
Ông Lương Huy Hà, Giám đốc Công ty Luật TNHH LawKey cho biết, hộ kinh doanh không phải là pháp nhân nên không phải là đối tượng được các tổ chức tín dụng cho vay. Vì vậy, hiện nay, những người đang sử dụng loại hình hộ kinh doanh muốn vay vốn ngân hàng chỉ vay theo dạng cá nhân chủ hộ kinh doanh.
Việt Nam là một trong những đất nước mà hộ kinh doanh nhỏ lẻ rất phát triển, nhu cầu về vốn của đối tượng này khá lớn. Theo đó, các công ty tài chính cũng chú ý tới các sản phẩm vay tín chấp nhằm giúp đỡ các cá thể nhỏ lẻ này. Vay tín chấp hộ kinh doanh cá thể thường được xét duyệt vào vay tiêu dùng tín chấp, không cần tài sản đảm bảo, hợp đồng được ký kết dựa vào sự tin tưởng của hai bên. Công ty tài chính sẽ xét duyệt vay vốn dựa vào mặt hàng cũng như quy mô kinh doanh buôn bán của khách hàng nhanh nhất có thể.
Ưu điểm của hình thức này là cho phép người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận khoản vay có giá trị linh hoạt, thủ tục đơn giản, rõ ràng, không yêu cầu thế chấp tài sản. Đây cũng là điều kiện phù hợp với nhiều trường hợp khách hàng không có tài sản sở hữu như trường hợp của chị Loan, anh Thái nêu trên. Một số hình thức vay tín chấp phổ biến hiện nay có thể kể đến như Vay theo sổ hộ khẩu và CMND, vay trả góp theo hóa đơn điện, đăng ký xe máy, vay theo bảo hiểm nhân thọ... Để tiếp cận gói vay, khách hàng cần đáp ứng các điều kiện tùy theo từng công ty tài chính. Ngoài hình thức cho vay trực tiếp, nhiều công ty tài chính còn triển khai cho vay online nhanh chóng, tiết kiệm thời gian.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, có một bộ phận không nhỏ người dân cần đến loại hình tài chính tiêu dùng này để có thể giải quyết những vấn đề khó khăn trước mắt, đáp ứng các nhu cầu cần thiết, ổn định và vực dậy cuộc sống trở lại. So với việc đi vay nặng lãi tại những nguồn cung không đảm bảo, uy tín thì vay tiêu dùng tại các tổ chức tín dụng sẽ là sự lựa chọn khả quan, an toàn hơn.
Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, hình thức vay tiêu dùng giúp nâng cao khả năng tiếp cận tài chính của đại bộ phận người dân, mặt khác còn có ý nghĩa lớn trong việc kích cầu nền kinh tế và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Thời gian qua, hệ thống các tổ chức tín dụng nói chung, đặc biệt là các công ty tài chính tiêu dùng đã phát triển mạnh nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn phục vụ tiêu dùng của người dân, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, gia tăng công bằng xã hội.
Ông Trần Nhật Nam - nhà sáng lập kiêm CEO của WiiWealth.com cho biết, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp siêu nhỏ là mảnh ghép còn thiếu tại các ngân hàng thương mại Việt Nam; tức là ngân hàng chưa có kênh hỗ trợ cho mô hình kinh doanh hộ gia đình một cách chính thống. Trong khi, quy định vay ở các công ty tài chính nới lỏng hơn, do đó, việc các hộ kinh doanh tiếp cận đơn vị này để vay vốn là khả thi. Tuy nhiên theo ông Nam, người vay cần chú ý đến sản phẩm vay, lãi suất, thời hạn để đảm bảo khả năng hoàn trả, tránh bị động.
Để đảm bảo quyền lợi và an toàn cho chính mình và người thân, người tiêu dùng cần chủ động tìm hiểu kỹ, có những hiểu biết nhất định về hình thức giao dịch mà mình sẽ tham gia trước khi quyết định ký kết hợp đồng; không nên đăng ký khoản vay quá khả năng chi trả của bản thân. Ngoài ra, người vay cũng cần có kế hoạch rõ ràng trong việc cân đối chi tiêu để thanh toán các khoản vay theo kỳ hạn, trả đúng hạn theo quy định tại hợp đồng giữa các bên, nhằm tránh việc trả nợ quá hạn và các khoản lãi phát sinh hoặc mất khả năng thanh toán nợ.
Huyền Anh