 |
|
Ong bắp cày. |
Ở đa số các loài côn trùng có tập tính xã hội, mỗi thành viên trong tổ đều có mối liên hệ nào đó với nhau, theo cách này hay cách khác, để thông tin cho nhau về nơi có thức ăn, báo động khi có kẻ thù hay khi xảy ra sự cố … Chẳng hạn, ong sử dụng các vũ điệu phức tạp để thông báo cho những con cùng tổ về vị trí của nguồn mật hoa, hay kiến dùng các pheromone để dẫn đồng loại tới nơi có thức ăn. Tuy nhiên, ong bắp cày kém thông minh hơn, chúng không thể báo tin cho nhau theo cả hai cách trên.
Trong một nghiên cứu trước đây, nhà nghiên cứu Robert Jeanne của Đại học Wisconsin (Madison, Mỹ) cho rằng ong bắp cày truyền tin cho nhau theo kiểu nhu cầu - đáp ứng (tức là khi có nhu cầu về vật liệu gì đó, mỗi thành viên sẽ đề nghị những con khác trong tổ cung cấp cho). Chẳng hạn, những con ong “thợ nề” làm nhiệm vụ theo dõi tổ. Khi có nhu cầu cơi nới hay sửa “nhà”, chúng sẽ yêu cầu lũ ong chuyên lo về vật liệu xây dựng cung cấp các vật liệu này. Tiếp đó, để làm nhão vật liệu ra, ong “thợ nề” đề nghị những con ong “cấp nước” tưới cho một ít.
Tuy nhiên, nhà sinh vật học Istvan Karsai, Đại học Đông Tennessee ở thành phố Johnson (bang Tennessee, Mỹ) và cộng sự nhận thấy, những con ong bắp cày ở Panama không làm việc với nhau theo cách này.
Nhóm nghiên cứu đã thí nghiệm bằng cách loại bỏ nhóm ong “thợ nề” hoặc ong “cấp vật liệu” khỏi tổ của loài ong Metapolybia aztecoides. Họ phát hiện thấy, mặc dù việc này làm rối loạn chuỗi thông tin nhu cầu - đáp ứng, nhưng lượng nước trong tổ hầu như không thay đổi đáng kể. Ngoài ra, những con ong bắp cày cũng có thể thay đổi vai trò của mình khi cần thiết. Chẳng hạn, khi các nhà nghiên cứu phun thừa nước vào tổ, những con ong “cấp nước” sẽ nhanh chóng làm nhiệm vụ của ong “thợ nề”, và việc xây dựng được đẩy mạnh hơn.
Dựa vào các quan sát trên, nhóm của Karsai đã phát triển một mô hình toán học. Mô hình này chỉ ra rằng ong bắp cày thực hiện và thay đổi hành vi của mình chỉ bằng cách theo dõi lượng nước trong tổ. Để nhận biết lượng nước đó, chúng trao đổi chất lỏng cho nhau qua mỗi lần chạm vào thành viên khác trong tổ.
Karsai đã kiểm tra mô hình bằng cách mô phỏng những thay đổi trong tổ ong bắp cày, chẳng hạn loại bỏ nhóm “thợ nề” hoặc nhóm “cấp vật liệu” khỏi tổ. Kết quả là trong tất cả các trường hợp, mô hình cho ra những đáp ứng giống như của đàn ong bắp cày thật ở Panama.
B.H. (theo NewSci)