Chạy thận nhân tạo là hình thức lọc máu ngoài cơ thể đối với những người suy thận. Phương thức chạy thận nhân tạo như một vòng tuần hoàn, được tiến hành bằng cách chích 2 kim vào tay bệnh nhân. Một kim để truyền dẫn máu đi qua màng lọc hay còn gọi là quả lọc với chất thẩm tách (gồm chất điện giải và nước siêu tinh khiết) nhằm lọc sạch máu, đào thải các chất độc hại và nước dư thừa. Máu sau khi được lọc sạch sẽ được truyền dẫn trở lại vào cơ thể thông qua kim còn lại.
Theo các chuyên gia trong ngành, khi có tai biến cho bệnh nhân chạy thận, có thể nghĩ ngay đến 4 yếu tố trong quá trình lọc thận là: quy trình thực hiện của nhân viên y tế, quả lọc, dịch lọc và hệ thống nước để thẩm tách độc chất trong máu.
Đối với tai biến của 18 bệnh nhân chạy thận hôm 29/5, lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình đã yêu cầu các bộ phận liên quan giải trình nhằm rà soát tìm nguyên nhân. Theo bác sĩ Hoàng Công Tình, Phó Khoa Hồi sức Tích cực Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình, quy trình chạy thận nhân tạo tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình đã thực hiện từ 7 năm nay. Khi nhân viên y tế thao tác, hệ thống máy sẽ báo quy trình được làm đúng chưa. Về vấn đề quả lọc, hiện nay Bộ Y tế cho phép tái sử dụng các quả lọc này với hướng dẫn cụ thể. Tuy nhiên, trong số 18 ca chạy thận ngày 29/5 có những người được dùng quả lọc mới vẫn xảy ra sự cố.
Đối với dịch lọc, khoa Thận nhân tạo nhận dịch lọc từ phòng vật tư được đóng gói nguyên đai, nguyên kiện. Số dịch lọc này một phần đã được dùng cho các bệnh nhân chạy thận hôm 27/5, không thấy bất thường. Riêng hệ thống nước thì một ngày trước vụ tai biến bệnh viện có tiến hành bảo dưỡng định kỳ.
Bệnh nhân bị tai biến khi chạy thận ở Hòa Bình đang được điều trị ở Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Lê Nga.
Tiến sĩ Nguyễn Cao Luận, nguyên Trưởng khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) nhận định, đặc thù của phương pháp lọc máu ngoài thận là cùng lúc nhiều người được chạy thận. Vì thế, nếu trong cùng một ca chạy thận có 1-2 người xuất hiện dấu hiệu bất thường thì có thể do yếu tố cơ địa của từng cá thể. Trường hợp cùng lúc hàng loạt bệnh nhân bị tai biến thì phải xem lại hệ thống xử lý nước lọc thận, khâu rửa quả lọc đã đúng quy trình chưa, có còn hóa chất tồn dư, hay vấn đề ở dịch truyền - dịch thẩm tách...
Cùng chung quan điểm với tiến sĩ Luận, bác sĩ Tạ Phương Dung, Trưởng Khoa Nội thận Miễn dịch Ghép Bệnh viện Nhân dân 115 (TP HCM) cho rằng biến chứng có thể xảy ra khi bệnh nhân chạy thận nhân tạo là tụt huyết áp, chuột rút, buồn nôn... nhưng ít khi dẫn đến tử vong.
Bác sĩ Dung nhận định nếu tai biến trên một vài bệnh nhân thì có thể nghi vấn do thuốc, cơ địa từng người, nhưng không thể gây sự cố cho cùng lúc 18 người. Mỗi máy chạy thận chỉ sử dụng cho một bệnh nhân với các thông số được điều chỉnh phù hợp cho người ấy. Hóa chất chạy thận thì mỗi lô thường được cung cấp cho nhiều bệnh viện, trung tâm chứ không riêng cơ sở nào nên nếu gây tai biến sẽ trên diện rộng hơn một đơn vị.
Ngoài ra bác sĩ Dung cũng cho rằng nguyên nhân có thể từ vấn đề rửa quả lọc. Quả lọc chạy thận được dùng riêng cho từng bệnh nhân, tối đa chỉ sử dụng 6 lần cho một màng lọc. Quả lọc trước khi dùng cho lần sau phải được ngâm rửa kỹ trong hóa chất sau đó rửa lại bằng nước sạch. Nếu khâu rửa bằng nước sạch này không cẩn thận thì có khả năng hóa chất còn lưu lại trên quả lọc. Khâu này thường được thực hiện bằng máy hoặc bằng tay.
Bác sĩ Dung nêu một giả thiết có thể gây tai biến nữa là do hệ thống nước dùng thẩm tách độc chất trong máu đã không đảm bảo chất lượng. Khi nước thẩm tách không tinh khiết sẽ dẫn đến thẩm thấu ngược, tức là thay vì lọc chất độc ra khỏi cơ thể bệnh nhân thì tràn ngược trở lại gây biến chứng, thậm chí tử vong.
Hệ thống xử lý nước này thường do bệnh viện tự làm hoặc đơn vị cung cấp máy thực hiện, phải được kiểm tra định kỳ 3 hay 6 tháng tùy cơ sở.
Tại sao một người phải chạy thận nhân tạo
Sáng 29/5, 18 bệnh nhân suy thận mãn đang chạy thận nhân tạo ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình đột ngột có dấu hiệu bất thường. 7 người tử vong sau đó; 10 người được chuyển về Bệnh viện Bạch Mai ngay trong đêm. Nguyên nhân gây tai biến đang được điều tra. Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình Trương Quý Dương gửi lời xin lỗi các bệnh nhân và gia đình. Bộ Y tế đánh giá đây là ca tai biến y khoa nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua. Công an tỉnh Hòa Bình khởi tố vụ án để điều tra nguyên nhân tai biến. Sáng 31/5, cơ quan điều tra đã làm việc với Công ty Dược phẩm Thiên Sơn là đơn vị cung cấp và thực hiện bảo dưỡng hệ thống nước cho máy chạy thận của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình.
Nam Phương - Lê Phương