Em, 26 tuổi, tốt nghiệp Học viện Pratt vào tháng 5/2020, đúng thời điểm Covid-19 bùng phát. Không tìm được việc, cô đăng ký học lập trình với hy vọng chuyển hướng sự nghiệp. Nhưng khi nộp đơn vào khoảng 10 công ty, làn sóng sa thải công nghệ năm 2022 khiến mọi cánh cửa đóng lại. "Tôi chỉ thấy đó là một con đường khác dẫn đến bế tắc," cô gái ở bang California, Mỹ, nói.
Cô xin vào một tổ chức phi lợi nhuận nhưng công việc không liên quan đến lập trình khiến kỹ năng mai một. Năm ngoái, Em nộp hơn 400 hồ sơ trong lĩnh vực truyền thông, hành chính, dịch vụ, nhưng đều bị từ chối.
"Điều này đang bào mòn cả thể chất lẫn tinh thần, tôi không thấy cuộc sống này ý nghĩa nữa", Em, người kiếm được 700 USD mỗi tháng từ công việc bán thời gian, chia sẻ.
Trải nghiệm của Em không phải cá biệt. Gen Z được các nhà nghiên cứu xã hội học và tâm lý học gọi là thế hệ lo âu nhất, kiệt sức nhất và cô đơn nhất. Báo cáo Hạnh phúc Thế giới năm 2024 gọi họ là "thế hệ bất hạnh nhất". Nhưng còn một điều ít ai nhắc đến: Gen Z cũng là thế hệ bị từ chối nhiều nhất trong lịch sử.
Trước những năm 1960, phần lớn người Mỹ kết hôn ở độ tuổi đầu 20. Ngày nay, thời gian độc thân kéo dài gần một thập kỷ, đa số mối quan hệ bắt đầu qua ứng dụng hẹn hò. Dữ liệu từ ứng dụng hẹn hò Hinge năm 2024 cho thấy 90% Gen Z muốn tìm kiếm tình yêu, nhưng 44% chưa từng có kinh nghiệm hẹn hò. 56% nói rằng nỗi sợ bị từ chối ngăn cản họ theo đuổi tình cảm, cao hơn Millennials.
Người trẻ ngày nay có thể bị từ chối nhiều lần trong một tuần - điều mà một người thuộc thế hệ Boomers (sinh năm 1946-1964) có thể chưa từng trải qua. Mặc dù có vô số lựa chọn, Gen Z vẫn thất vọng trong tình yêu. Họ sáng tạo ra thuật ngữ như ghosting (ngó lơ), situationship (mối quan hệ mập mờ) để mô tả sự bấp bênh.
Logan Ury, Giám đốc khoa học mối quan hệ của Hinge, cho rằng Gen Z ngày càng thận trọng, một phần do nhận thức rủi ro trong hẹn hò và sự bao bọc thái quá từ phụ huynh.
Nhà trị liệu tâm lý Jeff Guenther nhận định người trẻ bình thường hóa việc trốn tránh cam kết, từ chối nhau mà không cần lời giải thích. Điều này giúp họ cảm thấy mạnh mẽ hơn, nhưng đồng thời cũng khiến nỗi sợ bị từ chối sâu sắc hơn.
Natalie Buchwald, giám đốc lâm sàng của Trung tâm Tư vấn sức khỏe tâm thần Manhattan (Mỹ), cảnh báo nhiều người trẻ tưởng bản thân có khả năng phục hồi trước sự từ chối, nhưng thực chất đang rơi vào trạng thái "mất kết nối" với cảm xúc thật.
"Đó không phải là khả năng phục hồi, mà là sự tê liệt", cô nhận định.
Gen Z là thế hệ nhận nhiều từ chối trong công việc, cuộc sống nhiều hơn các thế hệ khác. Ảnh minh họa: Jovana Mugosa/BI
Công nghệ không chỉ ảnh hưởng đến chuyện hẹn hò mà còn khiến vào đại học khó khăn hơn. Những năm 1960, hơn một nửa thí sinh chỉ nộp đơn vào một trường vì họ biết gần như chắc chắn sẽ đỗ. Ngày nay, trung bình mỗi ứng viên nộp 6,6 hồ sơ. Riêng các trường danh tiếng nhận gần 2 triệu đơn mỗi năm, gấp ba lần so với hai thập kỷ trước.
Dylan, 22 tuổi, sinh viên Đại học New York, từng có thành tích trung học xuất sắc với điểm GPA 4.7. Anh nộp đơn vào 20 trường, bao gồm Ivy League và Stanford, nhưng vẫn thấy "khiêm tốn" so với bạn bè.
"Tôi biết nhiều người nộp từ 20 đến 40 trường", anh nói. Cuối cùng, chỉ ba hoặc bốn trường chấp nhận đơn khiến Dylan mất tinh thần. Anh nhận ra rằng bằng cấp không quan trọng bằng việc hồ sơ của mình có được đọc đúng thời điểm hay không.
Nhà tâm lý học Barry Schwartz, tác giả cuốn The Paradox of Choice (Nghịch lý của sự lựa chọn), nhận định nhiều sự lựa chọn khiến con người dễ thất vọng hơn. Cũng giống như tình yêu, phản ứng thờ ơ của Gen Z khi bị từ chối nhập học là một cơ chế tự vệ.
"Nếu bạn hạ thấp tầm quan trọng của một thứ ngay từ đầu, nỗi đau thất bại sẽ nhẹ nhàng hơn," Schwartz nói.
Tuy nhiên bị từ chối khi tìm việc còn khắc nghiệt hơn. Trên LinkedIn, Workday và nhiều nền tảng tuyển dụng, Gen Z có thể nộp đơn cho nhiều công việc trong một ngày, nhiều hơn cả số cơ hội mà thế hệ Boomers từng trải qua trong cả sự nghiệp.
Theo phần mềm tuyển dụng Greenhouse, tháng 2/2025, trung bình một vị trí nhận 244 đơn ứng tuyển, tăng từ 93 đơn năm 2019. Điều đó có nghĩa là với mỗi lời chấp nhận, có 243 người bị từ chối hoặc không nhận được phản hồi.
Nhiều người trẻ chia sẻ "bộ sưu tập" đơn xin việc lên đến hàng trăm. Christopher, 24 tuổi, đã nộp 400 đơn trong lĩnh vực tài chính và 200 đơn trong lĩnh vực bán hàng trước khi tìm được một công việc không như kỳ vọng. Bạn bè anh tốt nghiệp ngành khoa học máy tính, thậm chí gửi đi hàng nghìn đơn ứng tuyển.
Sau khi tốt nghiệp Barnard năm ngoái, Catherine nộp 300 đơn, nhận 20 lời mời phỏng vấn. Cô đầu tư kỹ lưỡng cho từng công việc, từ xây dựng mạng lưới mối quan hệ, tìm người giới thiệu đến cải thiện CV. Nhưng sau nhiều vòng phỏng vấn, làm bài kiểm tra và hàng tháng chờ đợi, Catherine chỉ nhận được sự im lặng.
"Bài học rút ra là không nên hy vọng hay cố gắng quá nhiều", cô nói.
Đối với nhiều Gen Z, xin việc không chỉ là thử thách mà còn là cuộc khủng hoảng bản sắc.
Dylan, một cử nhân tài chính, nói: "Tôi nhớ cảm giác nộp đơn cho hàng trăm công ty và chỉ nghĩ: Tôi không cần công việc hoàn hảo. Tôi chỉ cần sống sót. Tôi không sợ thất bại - tôi chỉ sợ bị bỏ lại phía sau".
Tuy nhiên, một số người trẻ lại tìm thấy động lực mới từ hàng loạt lời từ chối. Nhiều người đã chuyển hướng sang các dự án cá nhân, làm việc tự do, ra nước ngoài hoặc bắt đầu kinh doanh.
Khi thị trường lao động truyền thống trở nên bấp bênh, nền kinh tế sáng tạo lại mở ra những cơ hội rõ ràng hơn.
Minh Phương (Theo Insider)