Từng có giai đoạn rất hứng khởi cách đây 4 năm khi Facebook dường như làm được điều gì đó khiến nhiều người ngỡ ngàng. Tập đoàn này đã thành lập bộ phận thiết bị mang tên Building 8 với nhân lực gồm nhiều nhà khoa học và kỹ sư, đặt dưới quyền giám sát của một lãnh đạo từ Cơ quan Nghiên cứu Các dự án Quốc phòng Tiên tiến (Darpa) thuộc Lầu Năm Góc.
Facebook cho biết Building 8 sẽ phát triển những công nghệ giúp người dùng gõ văn bản bằng não và "nghe qua da". Không rõ ý tưởng này có khả năng trở thành hiện thực hay không, nhưng nó mang lại cảm giác sáng tạo và khác biệt với mọi thứ mà tập đoàn này từng làm trước đó.
Tuy nhiên, lãnh đạo Darpa rời Facebook chỉ sau vài tháng. Một năm sau, Building 8 đổi tên thành Portal và phát triển mẫu loa thông minh để cạnh tranh với sản phẩm tương tự của Amazon.
Trụ sở chính của Facebook tại bang California, Mỹ. Ảnh: Reuters.
Facebook vẫn là một trong những doanh nghiệp công nghệ lớn nhất, nổi tiếng nhất và có giá trị nhất trên thế giới. Hãng thống trị thị trường quảng cáo online bên cạnh Google. Nhưng trong những năm gần đây, Facebook chỉ được đề cập nhờ sao chép tính năng phổ biến của đối thủ, thay vì phát triển những tính năng và sản phẩm riêng.
Thay vì công nghệ não bộ hoặc những thiết bị phần cứng mới mẻ, Facebook lại ra mắt hàng loạt sản phẩm sao chép từ đối thủ như YouTube, Twitch, TikTok, LinkedIn, Pinterest và Slack.
Facebook đã thu mua những ứng dụng hẹn hò phổ biến và triển khai đối thủ của Craiglist, đồng thời sao chép ứng dụng Stories nổi tiếng nhất của Snapchat hồi năm 2016, không lâu sau khi công ty này chào bán đại chúng. Những thông tin gần đây cho thấy Facebook dự kiến làm điều tương tự với ứng dụng chuyên về âm thanh Clubhouse.
Ngoài sao chép, Facebook cũng mua đứt đối thủ nếu không thể đánh bại họ. Điều này được áp dụng với Instagram, WhatsApp và Oculus. Nhiều hoạt động trong số này đã dẫn tới những cuộc điều tra chống độc quyền của giới chức Mỹ. Tổng chưởng lý bang New York Letitia James cáo buộc Facebook "lợi dụng vị thế thống trị và sức mạnh độc quyền để nghiền nát các đối thủ cạnh tranh nhỏ hơn và loại bỏ sự cạnh tranh".
Trong khi đó, những nỗ lực sao chép không ngừng nghỉ và công khai cũng đặt ra nhiều nghi vấn cơ bản về khả năng sáng tạo của Facebook, yếu tố vốn được coi là nguồn sống của mọi công ty công nghệ. Facebook không phải công ty công nghệ đầu tiên hay duy nhất sao chép đối thủ, nhưng khó có thể nhớ đến lần gần đây nhất tập đoàn này tự phát triển điều gì đó thực sự mới mẻ.
Tucker Marion, nhà nghiên cứu ở Đại học Đông Bắc của Mỹ, cho rằng sao chép và mua lại đối thủ không phải chiến lược tồi, nhưng nó cần đi kèm với nỗ lực theo đuổi những ý tưởng sáng tạo riêng của doanh nghiệp. "Không thể duy trì hoạt động trừ khi làm điều đó. Sẽ đến lúc bạn nhận ra điều này và thấy rằng mình phải hành động khác biệt", ông nói.
Sáng tạo là quá trình rất khó khăn và những dự án đổi mới đầy tham vọng cũng cho thấy điều này. Google tiêu tốn hàng tỷ USD cho những dự án từ khí cầu Internet cho đến xe tự lái.
Facebook đã có nhiều hoạt động trong những năm qua kể từ khi ra mắt News Feed trong năm 2006, chỉ vài tháng sau khi Twitter ra mắt, giúp thay đổi cách người dùng tiếp nhận thông tin trên mạng. Facebook công bố điện thoại nhưng không thành công, thử nghiệm máy bay không người lái chạy bằng năng lượng Mặt Trời để cung cấp Internet và sớm hủy dự án, trong khi dự án tiền ảo đã gặp nhiều khó khăn. Hàng loạt nỗ lực thất bại cũng được thể hiện dưới dạng những nút bấm gần như không được sử dụng trên trang chủ của người dùng.
Ngược lại, nhiều nỗ lực sao chép đối thủ lại thành công rực rỡ. Instagram Stories đã trở thành cách liên lạc và kết nối mặc định cho hàng triệu người dùng, trong khi Facebook Marketplace được coi là phương án thay thế phổ biến và an toàn hơn Craiglist.
Ứng dụng Instagram trên điện thoại. Ảnh: Reuters.
Sau khi truyền thông Mỹ đề cập thông tin Facebook đang phát triển sản phẩm tương tự Clubhouse, người phát ngôn Joe Osborne cho biết tập đoàn "luôn tìm kiếm những cách mới để cải thiện trải nghiệm âm thanh và hình ảnh". Ông thêm rằng sự lặp lại và cải tiến liên tục những ý tưởng là cốt lõi của Thung lũng Silicon, giúp họ mang tới nhiều lựa chọn hơn cho người dùng.
Nói cách khác, Facebook đã công khai thể hiện vai trò của người sao chép thay vì người sáng tạo.
"Hãy tưởng tượng mẫu ôtô duy nhất trên thế giới là chiếc Model T ra đời đầu thế kỷ 20. Ai đó sáng chế ôtô, nó thật tuyệt, nhưng liệu bạn có chỉ trích những công ty chế tạo ôtô với hình dáng và tính năng tương tự hay không? Câu hỏi là bạn có thể mang đến những gì độc đáo trên nền tảng đó", Kevin Systrom, đồng sáng lập và cựu CEO Instagram, nói về vấn đề sao chép.
Điều này đúng về nhiều mặt. Người dùng thông thường không quan tâm ai nghĩ ra ý tưởng đầu tiên, họ chỉ cần biết ai thực hiện nó tốt nhất. Apple không sáng tạo ra smartphone, nhưng họ chế tạo được mẫu smartphone tốt nhất vào thời điểm đó. Đó cũng là lý do Stories của Instagram nhanh chóng vượt mặt toàn bộ Snapchat trong chưa đầy một năm, còn tính năng video ngắn Reels của Facebook không thể cạnh tranh với thuật toán đề xuất của TikTok.
Điệp Anh (Theo CNN)