Theo Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ, chồng có nghĩa vụ tôn trọng, giữ gìn và bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín cho nhau. Đồng thời, cấm hành vi lợi dụng việc thực hiện quyền về hôn nhân và gia đình để xâm phạm tình dục.
Như vậy, trường hợp chồng ép vợ hoặc vợ ép chồng quan hệ tình dục trái ý muốn nói riêng, có hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín nói chung thì tùy vào mức độ vi phạm sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Căn cứ Điều 141 Bộ luật Hình sự 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017), nếu chồng/vợ dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của vợ/chồng hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của vợ/chồng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội hiếp dâm, khung hình phạt thấp nhất đối với tội danh này là bị phạt tù từ 2 đến 7 năm.
Đối với trường hợp chồng/vợ kích động tình dục, lạm dụng thân thể một cách trái ý muốn của vợ/chồng mà chưa đủ yếu tố cấu thành Tội hiếp dâm nêu ở trên thì có thể bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng theo điểm b khoản 3 Điều 55 Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Ngoài việc bị xử phạt tiền theo quy định nêu trên, còn buộc xin lỗi công khai khi nạn nhân có yêu cầu (khoản 4 Điều 55 Nghị định 144/2021/NĐ-CP).
Theo khoản 1 Điều 3, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022, hành vi bạo lực gia đình bao gồm:
- Hành hạ, ngược đãi, đánh đập, đe dọa hoặc hành vi cố ý khác xâm hại đến sức khỏe, tính mạng.
- Lăng mạ, chì chiết hoặc hành vi cố ý khác xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
- Cưỡng ép chứng kiến bạo lực đối với người, con vật nhằm gây áp lực thường xuyên về tâm lý.
- Bỏ mặc, không quan tâm; không nuôi dưỡng, chăm sóc thành viên gia đình là trẻ em, phụ nữ mang thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người cao tuổi, người khuyết tật, người không có khả năng tự chăm sóc; không giáo dục thành viên gia đình là trẻ em.
- Kỳ thị, phân biệt đối xử về hình thể, giới, giới tính, năng lực của thành viên gia đình.
- Ngăn cản thành viên gia đình gặp gỡ người thân, có quan hệ xã hội hợp pháp, lành mạnh hoặc hành vi khác nhằm cô lập, gây áp lực thường xuyên về tâm lý.
- Ngăn cản việc thực hiện quyền, nghĩa vụ trong quan hệ gia đình giữa ông, bà và cháu; giữa cha, mẹ và con; giữa vợ và chồng; giữa anh, chị, em với nhau.
- Tiết lộ hoặc phát tán thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình của thành viên gia đình nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
- Cưỡng ép thực hiện hành vi quan hệ tình dục trái ý muốn của vợ hoặc chồng.
- Cưỡng ép trình diễn hành vi khiêu dâm; cưỡng ép nghe âm thanh, xem hình ảnh, đọc nội dung khiêu dâm, kích thích bạo lực.
- Cưỡng ép tảo hôn, kết hôn, ly hôn hoặc cản trở kết hôn, ly hôn hợp pháp.
- Cưỡng ép mang thai, phá thai, lựa chọn giới tính thai nhi.
- Chiếm đoạt, hủy hoại tài sản chung của gia đình hoặc tài sản riêng của thành viên khác trong gia đình.
- Cưỡng ép thành viên gia đình học tập, lao động quá sức, đóng góp tài chính quá khả năng của họ; kiểm soát tài sản, thu nhập của thành viên gia đình nhằm tạo ra tình trạng lệ thuộc về mặt vật chất, tinh thần hoặc các mặt khác.
- Cô lập, giam cầm thành viên gia đình.
- Cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật.
Luật sư Phạm Thanh Hữu
Đoàn luật sư TP HCM