Elon Musk kỳ vọng trước năm 2021, dịch vụ Internet vệ tinh của SpaceX có tên Starlink sẽ được sử dụng trên thế giới. Công ty này đang cố gắng thúc đẩy tiến độ để đạt tham vọng. Từ khi dự án được khởi động vào tháng 5/2019, SpaceX đã bảy lần phóng 422 vệ tinh lên quỹ đạo tầm thấp của Trái đất, tạo ra "chòm sao vệ tinh Internet lớn nhất thế giới".
Nhưng ngay cả khi hướng đến những người khó có khả năng tiếp cận với Internet tốc độ cao, dịch vụ Starlink vẫn có nguy cơ bị quốc gia đông dân nhất "khoá cửa" làm khó. Trung Quốc là nơi có môi trường Internet bị kiểm soát ngặt nghèo nhất thế giới.
Tên lửa SpaceX đưa 60 vệ tinh lên quỹ đạo tháng 5/2019. Ảnh: SpaceX.
Các chuyên gia đều cho rằng việc SpaceX muốn tiếp cận với Trung Quốc còn khó hơn là vươn ra vũ trụ. Để dịch vụ Starlink có thể hoạt động được ở đất nước này, SpaceX cần xin phép chính quyền địa phương, đồng nghĩa với việc họ phải tuân thủ các quy định kiểm duyệt. Nhưng xét về mặt kỹ thuật, vẫn có những phương án khác.
"Tôi nghĩ cơ hội để Starlink có thể tiếp cận được thị trường Trung Quốc là rất thấp, bất chấp việc họ có đường truyền giữa các vệ tinh hay không", Blaine Curio, nhà sáng lập của công ty nghiên cứu thị trường Orbital Gateway Consulting cho biết.
Đường truyền giữa các vệ tinh, gọi tắt là ISL, về mặt lý thuyết có thể tiếp cận người dùng tại Trung Quốc. Nhờ được gửi qua vệ tinh, các dữ liệu có thể tránh được các trạm mặt đất ở một số khu vực nhất định, nhờ đó đảm bảo được tốc độ truyền dẫn cao và độ trễ thấp. Nhưng chính phủ Trung Quốc có thể không đánh giá cao điều này. "Tôi nghĩ một ISL của nước ngoài truy cập vào Trung Quốc từ ngoài hành tinh sẽ khiến cho dịch vụ này gây ra rắc rối cho chính phủ", Curio nói thêm.
Nếu Starlink muốn cung cấp dịch vụ chính thức ở Trung Quốc, nó sẽ phải trải qua những gì? Theo Lan Tianyi, người sáng lập công ty tư vấn công nghiệp vũ trụ Ultimate Blue Nebula có trụ sở tại Bắc Kinh, đầu tiên, SpaceX phải xin phép Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) của Trung Quốc.
Hiện tại, vẫn chưa rõ SpaceX đã liên lạc với MIIT hay chưa. Trang SMCP đã liên hệ với hãng để hỏi về kế hoạch khởi động dịch vụ tại Trung Quốc nhưng vẫn chưa nhận được phản hồi. Tuy vậy, SpaceX đã được chính quyền nhiều nước khác chấp thuận đề nghị. Tại Mỹ, Uỷ ban Truyền thông Liên bang (FCC) đã đồng ý cho SpaceX phóng vệ tinh và khai thác các thiết bị đầu cuối tại nước sở tại. Hồi tháng 2, cơ quan truyền thông Australia (ACMA) đã bước đầu "bật đèn xanh" để hãng cung cấp dịch vụ Internet Starlink tại quốc gia này.
Để bắt kịp với tốc độ phát triển chóng mặt của Internet vệ tinh tại Mỹ, nhiều công ty chính phủ lẫn tư nhân tại Trung Quốc đã lên kế hoạch xây dựng hệ thống tương tự của riêng họ. Hồi tháng 4, Uỷ ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) của Trung Quốc đã đưa Internet vệ tinh vào danh sách "cơ sở hạ tầng mới", nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp với sự trợ giúp của chính phủ. Mục đích của hệ thống chòm sao vệ tinh là giúp Internet dễ tiếp cận hơn cho những người sống và làm việc tại những nơi mạng lưới cố định khó tiếp cận, ví dụ, các vùng nông thôn xa xôi, trên máy bay hay tàu thuyền giữa đại dương.
Kế hoạch Internet vệ tinh của riêng Trung Quốc làm cho thủ tục xin MIIT cấp phép cho Starlink hoạt động tại quốc gia này trở nên phức tạp, chuyên gia Lan Tianyi cho biết. Một điều kiện kỹ thuật tiên quyết cần có là phải có sự phối hợp về tần số giữa vệ tinh Starlink và hệ thống vệ tinh liên lạc của Trung Quốc. MIIT sẽ chịu trách nhiệm về việc tìm hiểu xem hai hệ thống có tương thích với nhau hay không.
"Nôm na là nếu một người thứ ba đang nghe đoạn hội thoại giữa hai người, nếu họ không nghe được giọng của một người khi người còn lại nói, điều đó có nghĩa là giọng nói của người thứ ba đã can thiệp vào hệ thống. Việc can thiệp này của người thứ ba sẽ khiến cho sự giao tiếp giữa hai người còn lại trở nên bất khả thi. Đó là khi hai hệ thống không tương thích", Lan Tianyi nói.
Trong trường hợp hai hệ thống tương thích, việc xin giấy phép hoạt động tại Trung Quốc của Starlink vẫn phải đảm bảo hãng sẽ tuân thủ các quy định viễn thông ở nước này. Các dữ liệu được truyền nhận muốn "vượt tường lửa" sẽ buộc phải thông qua bộ máy kiểm duyệt của họ.
Cơ hội tiếp cận thị trường Trung Quốc
Nếu SpaceX đáp ứng được hết điều kiện và được phép hoạt động ở Trung Quốc, hãng vẫn buộc phải xây dựng các gateway (cửa ngõ dữ liệu) riêng. Nguyên nhân là bởi các vệ tinh Starlink được phóng không có đường truyền kết nối với nhau. Mỗi vệ tinh cần phải giao tiếp với một trạm mặt đất.
Thực tế, SpaceX có kế hoạch riêng để Starlink sau cùng sẽ hỗ trợ đường truyền giữa các vệ tinh. Tuy vậy, điều này cũng khiến cho các quốc gia khó theo dõi và điều tiết lưu lượng truy cập Internet. OneWeb, công ty đối thủ từng có kế hoạch về dịch vụ tương tự để cạnh tranh Starlink và giờ đã phá sản, đã cố tình không đưa đường truyền giữa các vệ tinh vào kiến trúc hệ thống của mình bởi điều này sẽ khiến dịch vụ của hãng khó tiếp cận với các thị trường khó tính như Trung Quốc. Gateway là phương án "dễ chịu" hơn đối với những nước như vậy bởi chúng có thể được kiểm soát bởi chính phủ sở tại.
Curio cho biết, ngay cả khi Starlink không không đưa đường truyền giữa các vệ tinh vào hệ thống của mình trong tương lai, để tiếp cận với thị trường Trung Quốc, họ sẽ phải đánh đổi bằng việc từ bỏ một số công nghệ. Đây là điều SpaceX không mong muốn, bởi chính phủ Mỹ - khách hàng lớn của Starlink - sẽ không thích điều này.
Nếu Starlink đưa ISL vào hệ thống như dự tính ban đầu, SpaceX cũng không thể bỏ qua các quy định khác của Trung Quốc. Theo chuyên gia, nhiều công ty nước ngoài đã gặp rắc rối khi không tuân thủ quy định. Năm 2015, Uber cung cấp dịch vụ tại Quảng Châu mà không có sự cho phép của chính quyền sở tại đã khiến cho văn phòng của họ tại đây bị cảnh sát đột kích. "Thật khó tưởng tượng rằng Elon Musk sẽ làm việc giống hệt như vậy", Curio cho biết.
Một kịch bản khác là Starlink sẽ sử dụng thiết bị đầu cuối nhập lậu vào Trung Quốc. Về mặt kỹ thuật, người dùng các thiết bị này nếu có tài khoản có thể sử dụng dịch vụ của SpaceX ở nước sở tại. Nhưng với những gì từng phát ngôn, Elon Musk không mấy ủng hộ cách tiếp cận phi pháp. Trong một buổi ra mắt dịch vụ Internet vệ tinh tại nhà máy của SpaceX tại Seattle (Mỹ), tỷ phú công nghệ cho biết Trung Quốc có thể bắt hạ vệ tinh của hãng nếu Starlink phủ sóng tại nước này.
"Họ có thể làm vậy. Nên chúng ta không nên phát sóng ở đó. Tôi kỳ vọng chúng ta có thể thoả thuận với các quốc gia về việc cho phép các công dân của họ liên lạc với nhau, nhưng phải tuỳ thuộc vào cơ sở của từng nước", Musk nói.
Theo Lan Tianyi, nếu Starlink không tìm được cách để cung cấp dịch vụ chính thức tại Trung Quốc, dịch vụ này cũng sẽ không tạo ra điều gì khác biệt cho người dân tại đây. Nó cũng sẽ chỉ tạo ra trải nghiệm người dùng tương tự Internet cố định và cũng không thể thay đổi thực tại về sự kiểm duyệt gắt gao ở quốc gia đông dân nhất.
"Nếu muốn cung cấp dịch vụ ở Trung Quốc, bạn phải tuân thủ mọi quy định liên lạc, bằng không thì sẽ không được cấp phép. Và ngay cả khi thoả mãn mọi yêu cầu của các cơ quan quản lý, đối với người dùng, thực tại chẳng có gì thay đổi", Lan Tianyi cho biết.
Yến Oanh (theo SCMP)