Trong tọa đàm ngày 18/7, Dương Tường nói ông nung nấu ý định dịch Truyện Kiều khi còn trẻ. Thế nhưng lúc đó ông biết sức mình chưa đủ nên không dám chạm tay vào tác phẩm của Nguyễn Du. Dương Tường ví von bản dịch tiếng Anh là nén hương dâng lên thi hào Nguyễn Du nhân 200 năm ngày mất của ông. Dịch giả không sử dụng văn bản tiếng Việt mà dịch qua trí nhớ vì đã thuộc lòng Truyện Kiều từ khi còn nhỏ.
Dịch giả Dương Tường trong buổi tọa đàm "Người lãng du trở về nguồn", tổ chức nhân dịp phát hành cuốn "Kiều in Dương Tường's version" ở Hà Nội. Ảnh: Gia Hà.
Khó khăn lớn nhất của Dương Tường khi dịch sách là vấn đề sức khoẻ. Ở tuổi 87, ông giữ tinh thần minh mẫn nhưng thị lực suy giảm. Ông làm việc bằng một chiếc máy tính nối với màn hình cỡ lớn. "Nhiều lần, tôi định bỏ cuộc vì không thể nhìn nổi gì. Những lúc như vậy, tôi nhắm nghiền mắt rồi trấn an, tự động viên bản thân. Một lát sau, tôi mở mắt ra và lại nhìn được nét chữ. Đó là một trải nghiệm kỳ diệu", dịch giả nói. Dương Tường ví hai năm dịch sách như cuộc phiêu lưu cuối đời ông.
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên trân trọng nỗ lực sáng tạo của Dương Tường. "Dương Tường không dịch thuật theo kiểu truyền thống mà sáng tạo cùng tác giả. Vì thế, thay vì nói Truyện Kiều do Dương Tường dịch, ta gọi đó là Truyện Kiều bản của Dương Tường", nhà phê bình lý giải tên tác phẩm - Kiều in Dương Tường's version.
Bìa sách "Kiều in Dương Tường's version". Ảnh: Nhã Nam.
Ông Phạm Xuân Nguyên là người đồng hành Dương Tường trong quá trình dịch thuật. Mỗi khi dịch xong một đoạn mới, Dương Tường thường gửi bạn bè xem. Vài ngày sau, họ lại thấy ông sửa một số câu, chữ vì tìm được từ "đắt" hơn.
Nhà văn Nguyên Ngọc khâm phục nỗ lực lao động của Dương Tường ở tuổi 87. "Dương Tường đã tạo ra một thế giới mới sống động mới cho các nhân vật trong Truyện Kiều bằng tiếng Anh, tương tự thế giới của Nguyễn Du. Việc dịch đó hoàn toàn sáng tạo lại", nhà văn Nguyên Ngọc nói. Ông ví von việc Dương Tường dịch Truyện Kiều ở tuổi ngoài 80 là minh chứng cho việc cái Tài của ông đã đánh thắng cái Mệnh ("Tài", "Mệnh" là triết lý được Nguyễn Du nhắc đến trong Truyện Kiều).
Bản Truyện Kiều tiếng Anh của Dương Tường truyền cảm hứng cho dịch giả Vũ Thế Khôi - người từng dịch tác phẩm sang tiếng Nga. Ông Khôi nói sẽ xem xét và có thể dịch lại một bản khác bằng ngôn ngữ này. Dịch giả Trịnh Lữ nói ông mong chờ phản hồi của độc giả nước ngoài dành cho cuốn sách bởi họ sẽ đọc với tâm thế khác người Việt.
Bản Truyện Kiều bằng tiếng Anh do Nhã Nam và Nhà xuất bản Thế giới ấn hành mang tên Kiều in Dương Tường’s version, ra mắt hồi tháng 4 và gây chú ý thời gian qua. Sách gồm 3.254 câu Kiều, gần 10 trang chú thích của dịch giả và các bức tranh lấy cảm hứng từ Truyện Kiều do Đặng Xuân Hòa, Trần Lương, Hà Trí Hiếu, Nguyễn Quân, Đinh Quân, Thanh Bình, Lý Trần Quỳnh Giang, Nguyễn Công Cừ vẽ.
Hà Thu