Chiều 24/5, đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Phó Giám đốc Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Phú Yên) chia sẻ với VnExpress những trăn trở sau khi dự Luật phòng chống tác hại của rượu bia lần thứ hai được trình xin ý kiến Quốc hội.
Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền. Ảnh: Võ Hải
- Theo bà, đâu là điểm khác biệt giữa dự luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 với dự luật được đưa ra tại kỳ họp thứ 7 vừa qua?
* Theo số liệu của Bộ Y tế, năm 2017, Việt Nam là nước tiêu thụ bia cao nhất Đông Nam Á và thứ 3 châu Á sau Nhật Bản, Trung Quốc. Chi phí của người dân cho tiêu thụ chỉ riêng đối với bia là gần 4 tỷ USD. Cụ thể, người dân tiêu thụ khoảng 305 triệu lít rượu, tương đương 72 triệu lít cồn và gần 4,1 tỷ lít bia, tương đương với 161 triệu lít cồn.
* Trong quý I/2019, toàn quốc xảy ra 4.030 vụ tai nạn giao thông, làm chết 1.905 người, bị thương 3.141 người. Trong đó nguyên nhân tai nạn do tài xế sử dụng rượu bia chiếm 1,47% (trên 274 vụ). Cũng trong ba tháng đầu năm, cảnh sát giao thông trên toàn quốc xử lý 38.700 trường hợp vi phạm nồng độ cồn; trong đó có 814 tài xế ôtô.
- Trước hết, dự thảo luật Phòng chống tác hại rượu bia được trình tại kỳ họp của nhiệm kỳ này là một sự nỗ lực rất lớn của Ban soạn thảo và Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Tuy nhiên, tôi thấy dự thảo trình ở kỳ họp thứ 6 có phần toàn diện hơn dự thảo lần này.
Tôi không hiểu vì sao, sau nhiều hội thảo lấy ý kiến, dự luật đã mất đi tinh thần cứng rắn của các điều khoản liên quan đến biện pháp phòng chống tác hại rượu bia. Các căn cứ, cơ sở xây dựng luật dần xa rời với tình hình thực tiễn, các điều khoản, chế tài có tính răn đe, ngăn ngừa tác hại của rượu bia cứ yếu dần đi.
Mục tiêu cuối cùng của dự luật là phòng chống tác hại rượu bia nhưng những giải pháp mang tính ngăn chặn như quy định về cấm quảng cáo, bán rượu bia trên Internet, hạn chế quảng cáo rượu bia trên báo in... để không phổ biến loại đồ uống này đã bị đưa ra khỏi dự thảo. Thay vào đó, tôi thấy lại bổ sung quy định cho phép quảng cáo rượu bia trên truyền hình.
Với cách tiếp cận bảo vệ các nhóm quyền trẻ em có liên quan đến luật này, tôi thấy rất lo lắng.
- Bà đoán lý do gì khiến một số "quy định cứng rắn" bị đưa ra khỏi dự luật?
- Khó có cơ sở để nói ai đã được "lobby" nhưng tôi cũng nhận được không ít thông tin phản ánh có hiện tượng một số doanh nghiệp sản xuất kinh doanh rượu bia can thiệp ít nhiều trong quá trình soạn thảo. Nếu có, đây là điều đáng tiếc bởi đi ngược với nhu cầu bức thiết của người dân trong tình hình rượu bia đã gây ra quá nhiều hậu quả nghiêm trọng cho xã hội.
Xây dựng pháp luật phải mang tính khách quan, đảm bảo quyền lợi cho tất cả đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của dự án luật này. Đặc biệt, những nhóm chính sách tác động trực tiếp đến nhóm yếu thế như trẻ em, phụ nữ thì việc lobby cho những lợi ích về lợi nhuận kinh tế là điều cần cân nhắc.
Theo nhận thức của tôi, dự luật không xem nền công nghiệp sản xuất rượu bia là tội đồ. Vấn đề là ta đặt tâm thế vào đâu để có những bước tiến trong quá trình soạn thảo và thảo luận, để việc hoàn thiện luật phải có tính hài hòa mà không quá gay gắt, dễ dẫn đến xung đột.
- Khi thảo luận hội trường, có đại biểu cho rằng nên tiếp cận từ góc độ rượu bia là văn hóa, không nên đưa rượu bia "lên đoạn đầu đài", quan điểm của bà thế nào?
- Mỗi người có quan điểm và cách tiếp cận khác nhau khi xây dựng luật, phát biểu thế nào cũng là quyền của họ. Chúng ta nên tôn trọng cách tiếp cận này và không nên quy chụp động cơ của người khác. Hôm thảo luận ở hội trường, vì thấy gần hết giờ nên tôi không tranh luận lại, nếu được tranh luận, tôi vẫn có cơ sở pháp lý và thực tiễn để đặt ra vấn đề quản lý việc sử dụng rượu bia không ảnh hưởng đến góc nhìn, quan niệm văn hóa, truyền thống.
Tôi cho rằng không thể lấy văn hóa, truyền thống để khỏa lấp cho những thiệt hại quá sức nặng nề bởi tác hại của rượu bia gây ra trong thời gian vừa qua.
Ở Việt Nam, việc sử dụng rượu bia không kiểm soát sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của thế hệ tương lai. Chúng ta cần phải quản lý, điều chỉnh bằng pháp luật với các biện pháp có tính răn đe cao, không thể thấy khó mà không làm. Tôi nghĩ không nên chần chừ thêm nữa.
- Giả sử nội dung dự thảo được giữ nguyên, bà ứng xử thế nào vào thời điểm Quốc hội biểu quyết thông qua?
- Tôi sẽ cân nhắc và sẽ đặt mình vào vị trí của nhóm đối tượng mà tôi đã thay họ lên tiếng tại nghị trường, đó là nhóm yếu thế, trẻ em, phụ nữ, nạn nhân do tác hại của rượu bia gây ra.
Tôi vẫn mong muốn ban soạn thảo và Thường vụ Quốc hội có sự tiếp thu hài hòa và xem xét gia cố thêm những điều khoản mạnh mẽ hơn đối với dự án luật này.
Theo tài liệu tôi nghiên cứu, các quốc gia phát triển đều lấy tính mạng và sức khoẻ của con người đặt lên trên hết. Họ dùng pháp luật để điều chỉnh hành vi và các điều khoản pháp luật liên quan đến sức khỏe, tính mạng con người thường rất cứng rắn, tỉnh táo. Mục tiêu hướng đến là quản lý trật tự xã hội an toàn, lành mạnh đối với người dân. Pháp luật của họ khá mạnh mẽ chứ không duy tình. Họ có những lộ trình thực hiện để nâng cao nhận thức, hành vi của người dân, thay đổi thói quen của mỗi người để hướng lợi ích chung của cộng đồng.
- Bà đã bao giờ uống rượu hay chứng kiến hậu quả do rượu bia gây ra?
- Tôi là phụ nữ, cũng từng trải nghiệm tác hại của rượu bia. Dù nặng hay nhẹ, mức độ như thế nào, tôi khẳng định lần nữa rằng: Rượu bia đều mang lại tổn thương, tổn hại về sức khỏe hoặc tinh thần đối với con người. Đó chẳng phải là điều nên tránh hay sao?
Sáng 9/11/2018, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến trình Quốc hội dự án Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia. Dự thảo này đưa ra các chế tài rất mạnh như, điều 5 dự Luật quy định cấm quảng cáo rượu, bia từ 15 độ trở lên dưới mọi hình thức; cấm ép buộc người dưới 18 tuổi sử dụng rượu, bia, và cấm cung cấp thông tin không chính xác, sai sự thật về tác dụng của rượu, bia đối với sức khoẻ... Điều 20 của dự thảo Luật quy định các địa điểm không được bán rượu, bia bao gồm cơ sở y tế, giáo dục, nơi vui chơi, giải trí dành cho người dưới 18 tuổi; không được bán rượu, bia trên mạng internet và máy bán hàng tự động.
Tuy nhiên, sau khi tiếp nhận ý kiến đóng góp và tiếp thu, chỉnh sửa, dự luật trình Quốc hội ngày 23/5 đã bỏ quy định cấm bán rượu bia trên internet, chỉ giữ quy định về điều kiện bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử; việc quảng cáo rượu, bia dưới 15 độ cồn trên truyền hình được chỉnh lý theo hướng không được quảng cáo trong khoảng thời gian từ 19h đến 20h hằng ngày...
Hoàng Thuỳ - Võ Hải