Gần Giáng sinh, nhiều người chia sẻ trên Facebook hình ảnh những tấm bưu thiếp thời Liên Xô, gắn với tuổi thơ thế hệ trước ở Việt Nam. Thập niên 1960 - 1980, bưu thiếp Liên Xô là món quà quý giá cho những trẻ em có người thân đi công tác, học tập ở nước bạn. Bức ảnh màu ngộ nghĩnh, in hình chú gấu ngồi trên xe trượt tuyết, thỏ đánh trống, người tuyết trang trí cây thông... được nâng niu vì đẹp và hiếm.
Hoạ sĩ Vładimir Zarubin. Ảnh: Rech-deti.
Vładimir Zarubin - "cha đẻ" của hơn 1,5 tỷ bưu thiếp, phong bì Giáng sinh, năm mới và một số ngày lễ trong năm - đã tạo nên thế giới ấm áp, sinh động ấy. Sinh thời, khi được hỏi điều gì khiến ông kiên trì theo đuổi công việc này trong 30 năm, Zarubin đáp: "Có lẽ những tấm bưu thiếp của tôi sẽ giúp mọi người trở nên tử tế hơn một chút". Dù mang niềm vui đến cho nhiều người, cuộc đời ông trải qua bất hạnh.
Một mẫu thiệp Giáng sinh của Vładimir Zarubin. Ảnh: Beautifulrus.
Sinh năm 1925 tại thành phố Oryol (Liên Xô cũ), Vładimir Zarubin được bố mẹ khuyến khích theo đuổi đam mê hội họa từ bé. Bố là kỹ sư đường bộ, nhờ vậy, ông có một bộ sưu tập những cuốn sách cũ, bưu thiếp được mua qua các chuyến công tác của cha. Ông dành nhiều thời gian lắng nghe người lớn giải thích về ý nghĩa những bức tranh, từ đó cố gắng sáng tạo tác phẩm của riêng mình. 5 tuổi, Zarubin vẽ bức đầu tiên. Tác phẩm được dân làng thích thú đến mức truyền tai nhau. Ai cũng chắc mẩm Zarubin sẽ trở thành một họa sĩ tài ba.
* Một số mẫu bưu thiếp Giáng sinh của Zarubin
Thế nhưng, chiến tranh cướp đi cơ hội học tập của Zarubin. Khi ông chưa tròn 17 tuổi, cuộc Chiến tranh Vệ quốc nổ ra. Hai anh lớn của gia đình vào quân đội còn Zarubin cùng dân làng bị đưa đến Đức, làm việc trong một trại lao động ở vùng Ruhr. Ông trải qua những ngày ăn uống thiếu thốn, lao động quá sức và bị đối xử tệ bạc. Năm 1945, ông được trả tự do, về phục vụ trong quân đội Liên Xô vài năm. Khi xuất ngũ, ông tình cờ thấy một quảng cáo tuyển học viên cho khóa học vẽ phim hoạt hình ở Xưởng phim hoạt hình Liên bang Xô Viết. Quyết định này thay đổi cuộc đời ông. Ông sau đó tham gia sản xuất hơn 100 phim hoạt hình, trong đó có nhiều phim kinh điển như Hãy đợi đấy, Các nhạc công Bremen, Mowgli...
Tập phim "Hãy đợi đấy" năm 1976, Vladimir Zaburin là họa sĩ hoạt hình. Video: Youtube Văn Hanh Đào.
Song song vẽ phim hoạt hình, nghệ sĩ thử sức sáng tạo các tấm bưu thiếp từ năm 1962. Tác phẩm đầu tiên của ông vẽ hình một phi hành gia vui vẻ - thể hiện ước mơ chinh phục vũ trụ của Liên Xô lúc bấy giờ. Sau đó, ông tiếp tục nhân cách hóa nhiều con vật như nhím, thỏ, gấu... Những tấm bưu thiếp của Zarubin nhanh chóng nổi tiếng khắp Liên Xô, được mọi người săn đón. Họ gửi bưu thiếp cho người thân ở xa, thầy cô giáo, bạn bè... Năm 1973, khi phát hiện mắc bệnh tim, ông dừng hẳn việc ở xưởng phim, ở nhà vẽ bưu thiếp.
Theo trang Kulturologia, các tác phẩm của ông bị chính quyền Liên Xô lúc bấy giờ kiểm duyệt khắt khe. Hội đồng nghệ thuật khi ấy cho rằng những mẫu vẽ nhím và thỏ bị coi là có phong cách "tư bản suy đồi". Nhiều ý tưởng của ông bị cấm. Thời ấy, người hâm mộ thường viết thư cho ông và luôn được họa sĩ dành thời gian hồi đáp. Chân thành, cởi mở, tốt bụng, đó là những điều họ nhìn thấy được ở họa sĩ thông qua các tác phẩm của ông.
Thiệp chúc mừng năm mới thập niên 1980 của Zaburin. Ảnh: kulturologia.
Thập niên 1990, ngành bưu chính có dấu hiệu chững lại, những tấm bưu thiếp dần rơi vào quên lãng. Để kiếm sống, Zarubin vẽ minh họa cho các nhà xuất bản. Tuy nhiên, ông vẫn không dừng lại công việc cũ. Vào ngày ông đột quỵ - 21/6/1996, người thân tìm thấy trên bàn làm việc của ông bản phác họa những con vật dễ thương trên bưu thiếp. Trên Klub Mastera, con trai ông kể họa sĩ ra đi sau cơn đau tim, khi nghe điện thoại từ một nhà xuất bản. Họ nói không thể trả tiền cho những bức tranh ông vẽ trong một năm nay vì đã phá sản. Ông mất chỉ vài giờ sau khi nghe điện. Vợ ông qua đời gần một năm sau đó.
Zarubin đã vẽ bưu thiếp đến ngày cuối cùng trong cuộc đời. Tổng số bưu thiếp, phong bì đã phát hành của ông lên đến 1,58 tỷ tấm. Ngày nay, các tấm bưu thiếp của ông trở nên khan hiếm, được trả giá cao. Năm 2017, một bộ bưu thiếp, phong bì của ông được bán đấu giá 32.5 nghìn rúp (khoảng 500 USD). Dịp Giáng sinh, nhiều người hâm mộ chuyên đi sưu tầm bưu thiếp Liên Xô khao khát có được một tấm thiệp của ông bởi nó được xem như biểu tượng của sự vui vẻ, may mắn và ấm áp.
Hà Thu (theo Kuturologia, Rech-deti)