"Tôi hy vọng mỗi cây mai mạ vàng sẽ góp phần tôn vinh giá trị truyền thống ngày Tết của người Việt, mang không khí Tết đến với những người con xa xứ và để bạn bè quốc tế sẽ biết đến nhiều hơn văn hóa của người Việt thông qua mai vàng", anh Ngọc, 55 tuổi, giải thích.
Là người con thuộc thế hệ thứ ba trong gia đình có truyền thống về nghề đúc đồng mỹ nghệ nên từ nhiều năm nay, anh Ngọc luôn trăn trở về việc tạo ra một sản phẩm riêng cho mình thay vì chỉ đi làm gia công suốt đời.
Anh Đỗ Xuân Ngọc trưng bày một cây mai mạ vàng dáng bonsai tại showroom trên đường Nguyễn Hữu Cảnh, quận Bình Thạnh sáng ngày 7/12. Ảnh: Minh Tâm.
Tình cờ, một ngày đầu năm 2022, anh Ngọc ghé thăm vườn mai nằm ven quốc lộ 13, Hiệp Bình Chánh, TP Thủ Đức, được một nghệ nhân trồng mai kể câu chuyện cây mai cổ của gia đình chết vì ngập nước. Người đàn ông ông ước có thể làm lại một cây mai mạ vàng như thế để kỷ niệm. Anh Xuân Ngọc lập tức chớp lấy ý tưởng này và nhờ người nghệ nhân trồng mai hỗ trợ thực hiện.
Không có nhiều kiến thức về mai, thời gian đầu anh Ngọc phải kết nối nhiều nghệ nhân ở làng mai Thủ Đức để học hỏi. Anh bắt tay thực hiện cây mai đầu tiên cao một mét, dáng trực.
Không giống mạ hoặc dát vàng các sản phẩm đúc đồng khác, anh Ngọc cho biết chế tác cây mai phức tạp hơn, từ việc tạo dáng đứng cho có hồn, cánh hoa, nhụy... đòi hỏi người thợ đúc phải tỉ mỉ từng chi tiết.
Cây mai đầu tay anh thực hiện thử nghiệm trong vòng bốn tháng, chủ yếu bằng phương pháp thủ công, dùng 25 kg đồng nguyên chất làm lõi bên trong và mạ khoảng 18 chỉ vàng.
Cây mai Đại Phúc cao 1 m mạ khoảng 18 chỉ vàng trưng bày tại showroom sáng ngày 7/12. Ảnh: Minh Tâm.
Anh Ngọc kể, thời gian đầu vì chưa có kinh nghiệm về kỹ thuật và công nghệ chế tác, phải làm đi làm lại hai, ba lần. Sau đó, anh thử nghiệm nhiều loại vàng khác nhau để đánh giá độ dày mỏng, độ màu và quyết định dùng vàng 24K. "Sau khi mạ vàng lên tôi thấy cũng lung linh nhưng để khách quan tôi nhờ anh em, nghệ nhân và người trong gia đình đánh giá. Họ khen đẹp tôi mới dám bắt tay vào làm cây mai to hơn", anh kể.
Từ cây mai đầu tiên, anh rút kinh nghiệm và cải tiến dần để đưa ra một quy trình chuẩn cho chế tác mai bằng đồng mạ vàng, trải qua khoảng 72 công đoạn khác nhau. Với quy trình này, anh bắt tay vào chế tác cây mai thứ hai dáng rồng với thiết kế cao ba mét.
Đầu tiên, anh phải lên ý tưởng về dáng cây mai, có thể là dáng trực, long cuốn thủy, dáng bonsai... Tiếp đến là công đoạn phác thảo mẫu trên máy vi tính, in mẫu theo kích thước đã chọn và tiến hành lên khuôn. "Một cây mai sử dụng rất nhiều khuôn từ thân cây, rễ, nhánh, hoa, nhụy... phải làm tỉ mỉ mọi chi tiết", anh Ngọc nói. Theo anh, một cây mai mạ vàng quan trọng nhất là tạo dáng, chi đứng và kích thước đúng phong thủy của cây. "Cây dáng trực thì phải tạo vẻ thẳng đứng, làm sao để toát lên cái hồn mạnh mẽ, chính trực, dáng rồng thì phải phác họa cho giống vẻ đẹp và hồn khí của rồng...", anh nói thêm.
Sau khi gia công cơ khí, người thợ tiếp tục mài nhám, lắp ráp, gia công bằng tay, đếm hoa đếm nụ, nhụy, ráp từng module và đánh bóng. Cây mai sau khi thành hình sẽ được tiến hành mạ vàng từng chi tiết, phủ lớp nano để bảo vệ vàng được lâu và chống bám bụi. Toàn bộ công đoạn mất từ vài tuần đến nửa năm, tùy vào kích thước của cây mai.
Anh Ngọc tiết lộ, chất liệu bên trong của cây mai khoảng 65% đồng nguyên chất và 35% kẽm nguyên chất. Chất liệu này có độ cứng và bền cao, không bị oxy hóa trong quá trình sử dụng.
Sản phẩm tâm đắc nhất của anh Ngọc hiện nay là cây mai thứ hai được thực hiện cùng với sự giúp sức của 20 người thợ trong suốt 6 tháng. Anh kể, để đúc cây mai này phải sử dụng hơn 70 khuôn và tốn hơn 12 cây vàng 24K để dát. Do đó, sản phẩm này có giá bán gần 4 tỷ đồng.
"Hiện tôi đã đăng ký kỷ lục cây mai đúc đồng mạ vàng lớn nhất Việt Nam cho sản phẩm này", anh nói.
Anh Đỗ Xuân Ngọc đứng bên cây mai mạ vàng tên Rồng Việt cao 3 m được hoàn thiện sau 6 tháng, sáng 7/12. Ảnh: Minh Tâm.
Ngoài cây mai dáng rồng, anh Ngọc còn chế tác thêm cây mai Đại phúc dáng trực cao 3 m chuẩn bị đưa ra thị trường vào dịp Tết sắp tới. Tháng sau, anh còn dự định ra mắt cây bồ đề bằng đồng mạ vàng cao 3 m bên tượng phật Thích ca. Sản phẩm này anh Ngọc sẽ đi đăng ký kỷ lục thế giới trong thời gian tới.
Minh Tâm