Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 103/2024 về thu tiền sử dụng và thuê đất. Theo đó, Bộ này vẫn giữ quy định về khoản thu bổ sung với thời gian chưa tính tiền sử dụng, thuê đất của dự án đã có quyết định giao, cho thuê đất. Khoản này được tính với lãi suất 5,4% mỗi năm trên số tiền chậm nộp. Thực tế đây là vướng mắc lâu nay của các chủ đầu tư dự án bất động sản.
Lãnh đạo một doanh nghiệp địa ốc tại Bình Dương cho rằng chủ đầu tư chịu "thiệt đơn, thiệt kép" khi bị truy thu tiền sử dụng đất cho giai đoạn chậm xác định giá của cơ quan quản lý.
Ông cho biết doanh nghiệp có một dự án triển khai từ năm 2022, nhưng sau 3 năm mới được xác định tiền sử dụng đất. Ban đầu, họ dự kiến số tiền phải nộp khoảng 80 tỷ đồng, sau thẩm định mức nộp tăng lên hơn 200 tỷ. Ngoài ra, họ bị tính thêm khoản phạt chậm nộp, lên đến 30 tỷ đồng, tương đương 15% chi phí đầu tư dự án.
Theo ông, nhiều năm qua doanh nghiệp không thể nộp tiền sử dụng đất vì chưa được xác định giá, dẫn đến dự án đình trệ kéo dài do không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng, bàn giao đất. "Chậm tính tiền sử dụng đất khiến chúng tôi không thể bán hàng, không có doanh thu, trong khi hàng năm vẫn phải trả lãi ngân hàng, chi phí hoạt động. Giờ còn chịu thêm khoản lãi phạt chậm nộp, mà lỗi không nằm ở phía doanh nghiệp", ông nói.
Bất động sản khu đông TP HCM với các dự án đất nền, nhà phố. Ảnh: Quỳnh Trần
Đại diện một doanh nghiệp đang triển khai dự án gần 2.000 căn hộ tại khu đông, TP HCM cũng cho biết phần lớn thời gian phát triển các dự án của họ trên 5 năm, thậm chí 7-10 năm. "Mệt mỏi nhất là việc chờ đợi xác định chính xác số tiền sử dụng đất phải nộp", ông nêu.
Ông dẫn chứng một dự án triển khai từ năm 2017 được tạm tính tiền sử dụng đất hơn 1.200 tỷ đồng. Sau 8 năm, số này tăng gần gấp 3, lên 3.500 tỷ đồng, nhưng vẫn là tạm tính và có thể tăng tiếp theo bảng giá đất mới.
Thời gian chờ đợi kéo dài, cộng với khoản tiền lãi trả chậm hàng trăm tỷ đồng, tổng chi phí đầu tư của dự án bị đẩy lên cao, gây áp lực tài chính lớn cho doanh nghiệp. Do cần dòng tiền, chủ đầu tư này từng bán một số sản phẩm với giá dựa trên mức sử dụng đất tạm tính. Tuy nhiên, hiện khoản này tăng hơn 5 lần, khiến họ rơi vào tình thế khó xử "giữ giá cũ thì lỗ, điều chỉnh tăng lại khó bán vì không phù hợp sức mua của thị trường".
"Chúng tôi chấp nhận mức tiền sử dụng đất cao, còn bị truy thu lãi phạt do chậm nộp trong khi không phải lỗi của mình là điều bất công", đại diện doanh nghiệp nói.
Cách tính lãi chậm nộp hiện chưa hợp lý, nhất là thời điểm bắt đầu truy thu, theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA). Ông phân tích nghĩa vụ tài chính chỉ phát sinh sau khi có thông báo của cơ quan thuế, nên việc truy thu từ lúc giao đất nhưng chưa định giá là thiếu công bằng, đặc biệt khi nguyên nhân chậm trễ đến từ phía cơ quan quản lý.
Chủ tịch HoREA cho rằng, doanh nghiệp chỉ sai khi không thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn sau khi nhận thông báo từ cơ quan quản lý. "Việc áp lãi suất 5,4% cho toàn bộ thời gian chờ định giá, trong khi lỗi không thuộc về họ, sẽ gây thêm áp lực tài chính, cản trở nguồn cung trên thị trường", ông Châu nói.
Chuyên gia bất động sản Trần Khánh Quang, Tổng giám đốc Công ty Việt An Hòa cũng cho rằng quy định truy thu tiền sử dụng đất tạm tính là nghịch lý khi doanh nghiệp phải "gánh" trách nhiệm thay cho cơ quan quản lý.
Theo ông, doanh nghiệp tuân thủ đúng quy trình, phải chờ do chưa được nhà chức trách xác định giá đất thì không nên xem là chậm nộp để tính lãi. "Chính sách đất đai cần công bằng hai chiều. Nếu cơ quan nhà nước chậm trễ, không thể bắt doanh nghiệp chịu toàn bộ hậu quả", ông Quang nói.
Tiền sử dụng đất thực chất là khoản tạm ứng đầu tư được tính vào giá bán, nếu doanh nghiệp bị truy thu, chi phí đó nhiều khả năng sẽ chuyển sang người tiêu dùng.
Ông Châu nói thêm việc nhiều doanh nghiệp phải nộp bổ sung số tiền không nhỏ nằm ngoài tính toán khiến họ cạn kiệt tài chính, không thể triển khai dự án. Ngoài ra, chi phí đầu vào tăng cao do các khoản bổ sung và lãi suất, khả năng hấp thụ sản phẩm sẽ giảm, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất và dòng vốn đầu tư.
Trước bất cập này, HoREA kiến nghị Bộ Tài chính bỏ quy định truy thu tiền sử dụng đất cho giai đoạn chậm xác định trước ngày 1/8/2024 - thời điểm Luật Đất đai 2024 có hiệu lực. Hiệp hội cũng đề xuất trừ 180 ngày - tương ứng thời hạn tối đa để UBND tỉnh ban hành quyết định giá đất theo Luật Đất đai 2024 - khỏi thời gian tính nghĩa vụ tài chính, tránh gây thiệt hại cho doanh nghiệp.
Chuyên gia Trần Khánh Quang cho rằng cần có cơ chế giám sát và xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong quá trình định giá. Việc thiếu ràng buộc hai chiều khiến doanh nghiệp bị động, nhưng vẫn phải gánh toàn bộ rủi ro phát sinh từ sự chậm trễ của bộ máy hành chính. "Chính sách phải công bằng. Doanh nghiệp không nên chịu thiệt vì vướng mắc từ cơ quan quản lý, người mua nhà cũng không thể gánh hệ quả đó", ông nói thêm.
Các chuyên gia cũng đề xuất, cần quy định rõ thời hạn và chế tài phù hợp trong khâu giải quyết hồ sơ xác định giá đất. Việc truy thu chỉ nên áp dụng với trường hợp chủ đầu tư cố tình chây ỳ, trì hoãn. Còn dự án tuân thủ quy trình cần được áp dụng cơ chế linh hoạt, miễn lãi hoặc phạt chậm nộp.
Phương Uyên