Người gửi: Lê Minh Kha
Mấy ngày gần đây mục Bạn đọc viết có đăng một số ý kiến về tình hình nghiên cứu đánh giá các công trình khoa học. Có ý kiến cho rằng nên có chế tài đối với các nhà nghiên cứu khoa học không hiệu quả, có ý kiến cho rằng khoa học là một ngành đặc biệt cần được sự đầu tư của Nhà nước...
Tôi cũng xin có một số ý kiến về vấn đề này như sau:
Trước hết, không ai trong chúng ta có thể phủ nhận vai trò của khoa học trong sự phát triển của đất nước ngày nay. Nếu không có các nhà khoa học, các công trình nghiên cứu khoa học, có lẽ Việt Nam hiện chỉ là nước nghèo nàn lạc hậu (chắc chắn lạc hậu hơn bây giờ), do đó đầu tư cho khoa học là điều hết sức cần thiết.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn đang là một nước nghèo, ngân sách còn hạn hẹp nên việc đầu tư cho khoa học phải thực hiện, tổ chức như thế nào cho thật sự hiệu quả.
Khoa học nhìn chung có thể phân thành khoa học cơ bản và khoa học ứng dụng. Khoa học cơ bản là nền tảng, cơ sở để nghiên cứu khoa học ứng dụng, nghiên cứu khoa học cơ bản rất tốn kém và thông thường không mang lại hiệu quả kinh tế tức thời. Ngược lại, khoa học ứng dụng áp dụng các thành tựu của khoa học cơ bản vào cuộc sống nên dễ dàng nhận thấy hiệu quả kinh tế hơn nhưng không có khoa học cơ bản thì khoa học ứng dụng không thể phát triển được.
Đứng ở những vị trí khác nhau, chúng ta sẽ có những quan điểm khác nhau về vấn đề này:
+ Nhà khoa học: Tôi nghiên cứu nên cần kinh phí, các công trình nghiên cứu của chúng tôi chỉ chúng tôi mới có thể hiểu, có thể đánh giá được hết giá trị, các vị là người ngoại đạo không hiểu gì về nghiên cứu thì không nên đánh giá các nghiên cứu của chúng tôi.
+ Doanh nghiệp: Tôi cung cấp kinh phí cho các anh nghiên cứu, các anh phải mang lại lợi ích lớn hơn số tiền chúng tôi bỏ ra, nếu không làm được xin mời... đi chỗ khác.
+ Nhà nước: Tôi cung cấp kinh phí cho các anh, trả lương cho các anh nên các chúng tôi có quyền quản lý các anh, giám sát các anh. Nếu các anh có tiêu cực chúng tôi sẽ xử lý.
+ Người dân: Úi giời, các ông ấy mà nghiên cứu cái gì, chỉ mượn mác nhà khoa học để ăn lương, để lấy tiền thuế của người dân mà thôi.
Do đó, theo tôi, chế tài đối với các nhà khoa học trì trệ là điều phải có, vì không nơi nào là không có tiêu cực, tuy nhiên, cần phải linh động và có đánh giá chính xác về vấn đề này, không phải công trình nghiên cứu nào đều có thể hoàn thành trong một tháng, một năm, hoặc vài năm.
Nhà nước cần có một hội đồng đánh giá các công trình nghiên cứu. Hội đồng này sẽ bao gồm các nhà khoa học đầu ngành để đánh giá giá trị thực của các công trình nghiên cứu hoặc từng phần của công trình nghiên cứu. Các doanh nghiệp cần chung tay với Nhà nước đầu tư vào các ngành khoa học ứng dụng.
Các nhà khoa học cần hoàn thiện mình hơn để xứng đánh với các ưu ái mà xã hội đã dành cho mình, để xứng đáng với tên gọi "Nhà khoa học".