Sau gần 40 năm làm nghề tư vấn và thiết kế đô thị ở Mỹ, Trung Quốc và Việt Nam, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn - người còn được báo chí đặt cho tên là "bác sĩ đô thị" - ra mắt cuốn sách đầu tay.
Sách đưa ra những phác đồ mới mẻ cho những thành phố tương lai trong bối cảnh mức độ đô thị hóa ngày càng tăng nhưng con người chưa có nhiều công cụ và hiểu biết để trở thành những người đô thị đích thực.
Bìa sách "Nhận diện đô thị Việt Nam đương đại". Ảnh: Phan Book
Ngay từ đầu sách, tác giả Ngô Viết Nam Sơn trình bày rõ triết lý văn hóa đô thị bền vững mà ông theo đuổi trong nghề. Ông gọi đó là "City Design" (Thiết kế đô thị).
Theo tác giả, các chữ cái đầu tiên tạo thành cụm từ CITY DESIGN là những nguyên tắc cấu thành tư tưởng thiết kế đô thị bền vững trong thế kỷ 21, gồm: Communication (Văn hóa giao tiếp và chia sẻ thông tin đa chiều), Interdisciplinary (Văn hóa hợp tác đa ngành), Teamwork (Văn hóa liên kết cộng đồng), Yin Yang (Văn hóa cân bằng lợi ích hài hòa âm dương), Direction (Văn hóa quản lý có định hướng chiến lược và kế hoạch khả thi), Environment (Văn hóa môi trường gắn với trách nhiệm xã hội), Sense of Place (Văn hóa bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc), Intelligence & Integration & International (Văn hóa khoa học, công nghệ thông minh, và hội nhập quốc tế), Growth (Văn hóa tầm nhìn trăm năm) và Network (Văn hóa liên kết vùng).
Ở phần đầu Không gian & Thời gian đô thị, tác giả đi sâu phân tích một số xu hướng và tư duy mới trong thiết kế, kiến trúc đô thị. Các bài viết chỉ rõ các thử thách mà những đô thị châu Á trong đó có Việt Nam phải đối diện trong kỷ nguyên thông tin và toàn cầu hóa, vấn đề giữ bản sắc đô thị - nhìn nhận mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, những đe dọa đối với di sản đô thị nhìn từ quy trình xếp hạng, pháp lý và quản lý, đô thị chữa lành.
Ngô Viết Nam Sơn cung cấp sơ đồ yếu tố tạo nên bản sắc đô thị là khoảng giao thoa của các vòng tròn môi trường, thời gian, không gian, hạ tầng, quản lý, con người và hoạt động.
Có những bài học kinh nghiệm được ông rút ra ngay trong "thực tế gần" như Covid-19 để đề xuất xây dựng mô hình đô thị sức khỏe, đô thị chữa lành. Ở mỗi mô hình hay ý tưởng cho đô thị hiện đại đều có thể thấy cái nhìn thực tế của tác giả trong việc coi trọng vai trò tư nhân trong đầu tư, hợp tác công-tư và nhất là cần điều kiện quản lý cơ chế, chính sách năng động, cởi mở và hiểu biết.
Phần thứ hai của cuốn sách - Thành phố & những hình dung, là những vấn đề thời sự "nóng" ông từng lên tiếng trên báo chí trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, được chọn đưa vào sách vì tính điển cứu (case study) và có thể là những chuyện sẽ lặp đi lặp lại như: Đầu tư nhà hát nghìn tỷ sao cho trở thành một biểu tượng đời sống tinh thần một thành phố, chuyện quy hoạch khu Hòa Bình Đà Lạt xâm hại di sản, câu chuyện hồi sinh một tuyến Nhiêu Lộc- Thị Nghè hay phát triển gắn với yêu cầu bảo tồn hệ sinh thái Cần Giờ hay viễn kiến phát triển cố đô Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bình Dương.
Mỗi bài viết thể hiện một cái nhìn thấu đáo và ôn hòa, mổ xẻ và cung cấp những giải pháp thay thế tốt hơn. Vì thế, người đọc nhận ra một nguồn năng lượng tích cực, trách nhiệm. Chúng được xây dựng trên cơ sở niềm tin về những phương cách thay đổi tích cực của tác giả.
Là người mang tâm niệm lý tưởng rằng quy hoạch đô thị là để trao cơ hội phát triển cho mọi người trong đô thị, điểm chung của các bài viết trong cuốn sách đó là dù phản biện hay trình bày phương pháp, thì mục tiêu hướng đến vẫn là những thành phố đáng sống cho mọi người.
Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn bảo vệ Tiến sĩ Quy hoạch và Kiến trúc tại Đại học Washington (Mỹ) và bằng Thạc sĩ Quy hoạch & Kiến trúc ở Đại học California tại Berkeley (UC Berkeley, Mỹ).
Ông từng sống và làm việc khoảng một thập niên tại Bắc Mỹ và các nước trong khu vực vành đai Thái Bình Dương bao gồm Việt Nam, tham gia trong các dự án quy hoạch lớn của thế giới như: Quy hoạch khu trung tâm Thượng Hải bao gồm Phố Đông và hai bờ sông Hoàng Phố và Khu Đô thị Tân Thiên Địa (Thượng Hải, Trung Quốc), Quy hoạch Đô thị mới Filinvest và nhà ga sân bay quốc tế Aquino (Philippines), Tầm nhìn Quy hoạch Thành phố Kyoto Thế kỷ 21 (Nhật Bản), Dự án phát triển Le Havre và Phức hợp Khu phố Quốc tế Quartier International (Montreal, Canada), Quy hoạch Khu Đô thị Nam Sài Gòn (Việt Nam)...
Dịp ra mắt cuốn sách, sáng 12/11 tại Đường Sách TP HCM, ông Ngô Viết Nam Sơn và chuyên gia Trần Sĩ Chương sẽ có buổi giao lưu độc giả về các vấn đề liên quan quy hoạch và phát triển đô thị.
Nguyễn Tường