Ở một cơ quan ngoại giao, tôi vào vai tổng đài viên tiếp nhận cuộc gọi khẩn cấp của công dân nước ngoài trong tình huống giả định có bất ổn tại Việt Nam. Tại một ngân hàng, tôi được trải nghiệm quy trình bảo vệ dữ liệu, máy chủ và chuẩn bị nơi làm việc dự phòng cho đội ngũ chủ chốt trong trường hợp mất điện kéo dài hoặc động đất.
Đối với bất kỳ tổ chức nào, xây dựng kế hoạch ứng phó không chỉ dừng ở việc "phòng rủi ro", đó là yêu cầu thiết thực để bảo vệ con người, giảm thiểu tổn thất tài chính và duy trì uy tín. Các doanh nghiệp lớn, gắn chặt vào chuỗi cung ứng càng không thể thiếu kế hoạch duy trì hoạt động. Để triển khai BCP nghiêm túc, người đứng đầu tổ chức cần đặt an toàn và lợi ích của nhân viên, đối tác và khách hàng lên hàng đầu.
Một kế hoạch ứng phó hiệu quả luôn bắt đầu từ quy trình đảm bảo an toàn cho nhân viên, gồm hoạch định sơ tán, nơi trú ẩn, chăm sóc y tế ban đầu, liên lạc khẩn cấp. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, một "túi an toàn" gồm đèn pin, còi, thuốc cơ bản, nước cho nhân viên ở lại trong trường hợp bị cô lập cũng rất đáng quý. Ý thức đề cao giá trị sinh mạng giúp nhà quản lý chủ động đánh giá rủi ro và kịp thời kích hoạt kịch bản ứng phó, thay vì "chờ chỉ đạo".
Ký ức ám ảnh tôi về trận mưa ngập năm 2008 ở Hà Nội không phải dòng xe chới với trong biển nước trước bến xe Mỹ Đình, mà là cú ngã rách đầu gối của mẹ khi sụp hố trên đường đi chợ, và bản tin đau xót về bé gái lớp 7 chết đuối khi tới trường. Năm ngoái, bão Yagi khiến hàng nghìn người vật lộn trong mưa gió, mạng xã hội dậy sóng với câu hỏi "sao không làm việc online?". Câu trả lời quen thuộc của nhiều nhân viên văn phòng là "sếp không cho nghỉ". Đến bão Bualoi vừa qua, lý do ấy dường như lặp lại: "công ty vẫn chấm công", "học sinh vẫn đi học".
Thiên tai ở nông thôn thường gây xúc động mạnh vì đời sống người dân vốn đơn sơ, dễ tổn thương. Khi thiên tai tấn công đô thị, thiệt hại cụ thể thường ít được thống kê đầy đủ. Một chiếc ôtô bị thủy kích có thể khiến chủ xe mất hàng trăm triệu đồng sửa chữa, còn chiếc xe máy đơn giản nhất cũng tốn hàng trăm nghìn đồng để thay bugi. Với doanh nghiệp, thiệt hại gồm ngập kho, hàng hóa hư hỏng, chuỗi cung ứng bị đứt gãy và chậm đơn hàng. Rất cần một cơ chế báo cáo và thống kê thiệt hại dành cho người dân và doanh nghiệp ở đô thị, để chính quyền nắm rõ mức độ tổn thất và đưa ra giải pháp phù hợp, thay vì dừng lại ở việc "mong dân thông cảm".
Một BCP cơ bản gồm các khâu đánh giá rủi ro, xây dựng quy trình phản ứng khẩn cấp, lập kế hoạch khôi phục hoạt động, truyền thông khủng hoảng, phân công trách nhiệm và diễn tập định kỳ. Do tốn kém về thời gian, nguồn lực và chi phí, nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay chưa đầu tư đúng mức cho BCP. Nếu được nhìn nhận đúng, kế hoạch duy trì hoạt động giúp doanh nghiệp phục hồi nhanh hơn và tạo lợi thế cạnh tranh. Đây là khoản đầu tư cho khả năng chống chịu, tuy tốn kém ban đầu nhưng rẻ hơn nhiều so với mất người, mất doanh thu, mất uy tín hay phá sản.
Khi tôi chuyển vào TP HCM sinh sống 15 năm trước, thành phố này được coi là điểm nóng về mưa ngập. Nhưng nay, với trên 82 điểm ngập nặng dù lượng mưa chưa vượt đỉnh của trận lụt lịch sử 2008, và diện tích nhỏ hơn TP HCM nhiều, tình trạng ngập ở Hà Nội đã đạt mức báo động. Tư duy nhận diện tình huống khẩn cấp và kỹ năng ứng phó của mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp, đặc biệt là những người quản lý đô thị, cần một sự chuyển biến căn bản để giảm thiểu tổn thất.
Trong khả năng của mình, mỗi tổ chức, doanh nghiệp đều có thể chủ động xây dựng phương án riêng để tự tin hơn khi ra quyết định. Doanh nghiệp cần xác định an toàn con người phải được đặt lên trước lợi nhuận ngắn hạn. Một bản kế hoạch ứng phó sẽ không có giá trị nếu không giúp nhân viên yên tâm, không giữ được hoạt động cốt lõi khi khủng hoảng ập đến.
Các sở, ngành cần có người phát ngôn chịu trách nhiệm cập nhật kịp thời, minh bạch và dễ hiểu cho người dân. Khi cơn mưa ập xuống, người dân, doanh nghiệp không có thời gian đọc những bản tin dày đặc số liệu thủy văn. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, điều người dân cần là "thông tin để hành động", không chỉ là "thông tin để biết". Một tấm biển cảnh báo, một tin nhắn ‘tuyến đường X ngập sâu 0,5 mét, không nên đi qua" hữu ích gấp nhiều so với một bản tin thời tiết chung chung.
Khi đi học về báo chí ở châu Âu, tôi được tiếp cận với một góc nhìn đáng buồn: cái chết của mười người ở một "nước giàu" có thể thành tin lớn, còn cái chết của trăm người ở những quốc gia nghèo có thể bị lướt qua như một con số thống kê. Với tôi, đó là lời thức tỉnh: nhân phẩm và tính mạng con người chỉ có giá trị khi chính chúng ta biết tự trân trọng, và khi những người lãnh đạo có trách nhiệm nâng cao giá trị ấy mỗi ngày.
Cẩm Hà