Trong chương trình truyền hình Limitless phát sóng trên kênh Disney+, nam diễn viên Chris Hemsworth cho biết anh đã "nhịn ăn 5 ngày để chống lão hóa". Thử thách khắc nghiệt này dựa trên lý thuyết khoa học rằng việc nhịn ăn có thể ngăn chặn sự phát triển của các chất độc hại, tiết ra từ tế bào lão hóa, còn gọi là "tế bào thây ma".
Các tế bào này không hoạt động như những tế bào khỏe mạnh bình thường, nhưng cũng không chết đi. Chúng tồn tại trong các mô, phát ra tín hiệu gây viêm, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác. Giống như những thây ma, hóa chất tế bào lão hóa tiết ra có thể làm tổn hại cả phần mô khỏe mạnh, tiến sĩ Nathan LeBrasseur, nhà nghiên cứu lão hóa tại Mayo Clinic, giải thích.
Nghiên cứu Mayo Clinic thực hiện năm 2012 cho thấy chuột biến đổi gene không có tế bào lão hóa khỏe mạnh hơn, không mắc các bệnh tuổi già như đục thủy tinh thể. Các nhà khoa học lặp lại thí nghiệm vào năm 2016 và nhận thấy chuột không có tế bào lão hóa tăng tuổi thọ, sống không bệnh tật đến già.
Kể từ đó, giới chuyên gia tăng tốc nỗ lực tìm hiểu về tế bào thây ma. Năm 2021, Viện Y tế Quốc gia (NIH) đã ra mắt Mạng lưới Lão hóa Tế bào (SenNet), một chương trình trị giá 190 triệu USD nhằm lập bản đồ các tế bào trên cơ thể chuột và người. Chương trình hỗ trợ các nhà khoa học mô tả chi tiết tế bào và hóa chất chúng sản sinh khắp các cơ quan, mô khác nhau. Mục tiêu của họ là phát triển các loại thuốc để tiêu diệt tế bào gây hại.
Theo tiến sĩ James Kirkland, nhà nghiên cứu hàng đầu về lão hóa, bên cạnh các tổn thương DNA, căng thẳng cơ học hoặc thể chất cũng có thể kích hoạt quá trình lão hóa.
Đây là cơ sở để các tế bào lão hóa tích tụ trong khớp gối. Khi cơ bắp già đi, con người gặp phải các dạng bệnh lý như teo cơ suy nhược và xơ hóa. Trong nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Nature Agingvào năm 2022, tiến sĩ LeBrasseur và các đồng nghiệp đã xác định được hai nhóm tế bào cụ thể có xu hướng lão hóa là Tế bào gốc và tế bào sợi cơ. Trong tương lai, kiến thức này sẽ giúp các hãng dược phát triển phương pháp trị liệu nhắm mục tiêu vào các tế bào cụ thể gây viêm mà không ảnh hưởng đến những tế bào khỏe mạnh khác.
Một tế bào đang bị phá hủy trong cơ thể người. Ảnh: Science Library
Hiện chưa có loại thuốc giúp loại bỏ tế bào thây ma khỏi cơ thể. Ba ứng viên hàng đầu đang trong quá trình nghiên cứu, được gọi chung là nhóm thuốc senolytics.
Loại đầu tiên là dasatinib kết hợp với quercetin (D+Q). Dasatinib từng được sử dụng để điều trị bệnh bạch cầu. Quercetin là một sắc tố tự nhiên có trong thực phẩm như nho và rượu vang đỏ. Trong nghiên cứu thí điểm nhỏ ở người vào năm 2019, các nhà khoa học phát hiện thuốc cải thiện đáng kể căn bệnh xơ phổi, sẹo phổi, ảnh hưởng đến những người 70 tuổi trở lên.
Ứng viên tiếp theo là hợp chất Fisetin, bắt nguồn từ hóa chất polyphenol flavonoid, có nhiều trong trái cây, rau, trà và rượu vang. Nghiên cứu năm 2018 do Đại học Minnesota thực hiện cho thấy thuốc loại bỏ được tế bào lão hóa ở chuột, tăng tuổi thọ, sức khỏe, giảm các bệnh liên quan đến tuổi tác.
Loại thuốc cuối cùng là UBX1325, có nguồn gốc từ thuốc ung thư thử nghiệm, được tiêm vào mắt để điều trị các bệnh về mắt liên quan đến tuổi tác như thoái hóa điểm vàng.
Bên cạnh thuốc tiềm năng, thay đổi lối sống, chế độ ăn uống cũng có thể làm giảm tế bào lão hóa một cách tự nhiên.
Nghiên cứu năm 2021 chỉ ra rằng người cao tuổi giảm đáng kể dấu hiệu lão hóa sau khi tham gia chương trình tập thể dục có hệ thống kéo dài 12 tuần. Tình nguyện viên giảm chỉ số BMI, tăng sức mạnh cơ bắp và thể chất sau khóa luyện tập.
Nhịn ăn hoặc hạn chế calo cũng là phương pháp ngăn chặn tế bào thây ma giải phóng các phân tử có hại. Nhiều nhà khoa học gọi đây là cơ chế "bỏ đói" các tế bào có hại. Glucose từ các loại thức ăn cung cấp nhiên liệu cho hàng nghìn tỷ tế bào trong cơ thể, gồm tế bào xác sống. Cắt đứt nguồn cung glucose có thể chặn quá trình tiết protein và phân tử có hại.
Thục Linh (Theo SCMP, Popular Mechanics)