Ca từ của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn thường có nhiều ẩn ý. Khi nói tới "tháp cổ" nhiều người liên tưởng tới các tòa tháp Chăm cổ ở Huế. Nếu hiểu theo nghĩa này, "tháp cổ" có thể dịch sang tiếng Anh là "an old tower". Khi phát âm từ "tower" các bạn cần lưu ý tránh nhầm lẫn với từ "towel" - có nghĩa là khăn tắm.
Nhưng "tháp cổ" còn có thể có một hàm ý khác, theo nhiều người đó là chiếc cổ đẹp như tòa tháp, hay hàm ý "cổ ba ngấn" của người phụ nữ. Hiểu theo nghĩa này, "tháp cổ" dịch sang tiếng Anh là "a beautiful neck". Với cách dịch này, nhiều người có thể phản đối, cho rằng "beautiful" chỉ có nghĩa là "đẹp", chứ không liên quan tới "tháp" hay "ba ngấn". Một cách dịch khác có thể là, "the beauty’s neck" - cổ của người đẹp. Cách dịch này làm "mờ" cái đẹp của "cổ" và làm nổi bật cái đẹp của người phụ nữ.
Nhưng ngôn ngữ thú vị ở chỗ đó. Có một số khái niệm mà bạn chỉ có thể hiểu hết được cái đẹp của nó ở ngôn ngữ gốc. Dịch sang ngôn ngữ khác là sẽ mất đi cái hay. Lúc này, người dịch chỉ cần dịch "hàm ý" của ngôn ngữ, chứ không dịch "bề mặt" của ngôn từ.
Vậy cả câu, "mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ" dịch sang tiếng Anh thế nào? Nếu hiểu nghĩa "tháp cổ" là "old tower", khớp cả nhạc bạn có thể hát: "Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ" (the rain is falling on the old tower).
Còn nếu dịch "tháp cổ" là "beautiful neck" thì khớp với nhạc có vẻ khó hơn: "Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ" (the rain is landing on the beauty's neck).
Khi ghép vào cả câu, tôi cảm nhận dịch "landing" - "đậu xuống" - thì hay hơn là "falling" - rơi. Và khi dịch "tháp cổ", mình thấy dịch là "the beauty’s neck" thì dễ gây rung động hơn, vì như vậy, mình cảm nhận được nét đẹp tổng thể của người con gái (the beauty) qua điểm nhấn là chiếc cổ (neck).
Sử dụng ngôn ngữ là một nghệ thuật, và mỗi dịch giả là một nghệ sĩ. Dịch lời bài hát còn khó hơn, vì bạn phải khớp được cả lời và nhạc với nhau. Mỗi người sẽ có một ý tưởng riêng khi dịch câu hát này, tùy theo trải nghiệm và cảm nhận của bản thân.
Quang Nguyen
Chuyên gia dạy nghe nói và phát âm tiếng Anh