Đề xuất được PGS.TS Nguyễn Anh Thi, Trưởng ban quản lý Khu công nghệ cao TP HCM nêu tại hội thảo Định hướng chiến lược lao động, việc làm và phát triển kỹ năng tại TP HCM do Viện Nghiên cứu Phát triển thành phố tổ chức, ngày 8/11.
"Thành phố sẽ là trung tâm phát triển ngành công nghiệp vi mạch, bán dẫn. Muốn thu hút được doanh nghiệp đầu tư thì cần chuẩn bị tốt nguồn nhân lực. Do đó, cần hình thành Quỹ phát triển vi mạch với quy mô 5 triệu USD (khoảng 120 tỷ đồng)", ông Thi nói.
Theo ông Thi, quỹ này sẽ ứng trước các chi phí đào tạo cho những những kỹ sư tham gia upskill training. Khi người hoàn thành khóa học được tuyển dụng, làm việc thì doanh nghiệp sẽ hoàn trả chi phí lại cho quỹ. Vốn được quay vòng, doanh nghiệp tìm được người phù hợp, chất lượng nhân lực được nâng cao, thành phố phần nào giải quyết được bài toán thiếu nhân lực.
Cũng theo lãnh đạo Ban quản lý Khu công nghệ cao TP HCM, kể từ năm 2001, ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu tăng trưởng 14% mỗi năm và sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Thế giới sẽ cần bổ sung gần một triệu nhân lực cho ngành này.
"Thiếu nhân sự ngành bán dẫn là câu chuyện toàn cầu. Việt Nam cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, chúng ta có tiềm năm để phát triển", ông Thi nói và cho rằng 5 năm tới ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam cần khoảng 50.000 kỹ sư, riêng TP HCM là 40.000 người. Hiện, có 10 trường đại học lớn trên cả nước đào tạo những ngành phù hợp và ngành gần ví dụ điện tử với quy mô khoảng 80.000 người.
Theo ông Thi, ngoài mở rộng quy mô đào tạo chuyên ngành vi mạch bán dẫn ở các bậc từ đại học trở lên, cần có chương trình nâng cao kỹ năng (upskill training) cho những người tốt nghiệp ngành phù hợp hoặc có ngành đào tạo gần. Ví dụ, sinh viên tốt nghiệp ngành điện tử, được đào tạo thêm vài tháng có thể làm việc được trong các nhà máy bán dẫn với vị trí phù hợp.
Chuyên gia này dẫn chứng thời gian qua Trung tâm đào tạo thiết kế vi mạch Khu Công nghệ cao (SCDC) và Viện Đào tạo ESC Việt Nam thí điểm khóa đào tạo kỹ năng tiêu chuẩn cho nhân sự thiết kế vi mạch. Mức phí ban đầu 25 triệu đồng thì không có người học. Tuy nhiên, khi trung tâm mời doanh nghiệp tham gia hỗ trợ một nửa, các kỹ sư chỉ còn đóng 12,5 triệu đồng đã có hơn 50 người đăng ký ngay.
Học viên nhận hỗ trợ cam kết phải làm việc ít nhất 6 tháng cho các doanh nghiệp tài trợ phí hoặc do SCDC, ESC giới thiệu. Qua cách làm này, các nhà máy đã tuyển dụng được người nhưng người lao động cũng có cơ hội được nâng cao kỹ năng, trình độ đáp ứng được các tiêu chuẩn tuyển dụng của thị trường. "Từ mô hình này cho thấy TP HCM cần hình thành Quỹ phát triển vi mạch", ông Thi nói.
Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thinh cho rằng đề xuất Quỹ phát triển vi mạch tại TP HCM là phù hợp. Bởi muốn phát triển phải đầu tư, muốn có lực lượng lao động có trình độ đáp ứng mục tiêu, định hướng phát triển phải chú trọng công tác đào tạo nhân lực. "TP HCM hoàn toàn đủ khả năng thành lập quỹ hỗ trợ phát triển nhân lực ngành vi mạch bán dẫn", ông Thinh nói.
Lãnh đạo ngành lao động đề xuất thêm để phù hợp với định hướng phát triển của thành phố các ngành công nghiệp chất lượng cao, đổi mới, sáng tạo thì cần thiết phải có quỹ phát triển nguồn nhân lực chất lượng cho nhiều ngành. Theo đó, cách thức vận hành có thể tương tự như đề xuất quỹ phát triển vi mạch nhưng mở rộng ra các ngành phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp của thành phố.
Theo ông Thinh, để tính toán được ngân sách cho quỹ, bên cạnh căn cứ vào mục tiêu, định hướng phát triển của thành phố thì cần chuẩn hóa được đầu vào các nguồn dữ liệu. Ví dụ phải có quy định bắt buộc các trường đại học, cơ sở dạy nghề báo cáo hàng năm về số lượng sinh viên ra trường, tìm kiếm việc làm cho cơ quan quản lý. Cùng với đó, trong chiến lược phát triển tại TP HCM, doanh nghiệp cần nêu rõ cần bao nhiêu lao động, trình độ ra sao... định kỳ hàng quý, năm thông báo nhu cầu tuyển dụng.
"Khi có được thông tin đầy đủ cơ quan quản lý mới có thể đề xuất chính sách hỗ trợ phù hợp. Chúng tôi đang bơi giữ dòng, mà đã bơi thì không thể biết doanh nghiệp nào đang đuối để chủ động giúp, lao động nào đang thiếu kỹ năng để hỗ trợ đào tạo", ông Thinh ví von.
Việt Nam được đánh giá có hệ sinh thái bán dẫn phát triển nhanh, tiềm năng nâng cao vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo thống kê hồi tháng 2 của Cục Thống kê Dân số Mỹ, doanh thu chip từ Việt Nam nhập khẩu vào thị trường Mỹ tăng 74,9%, từ 321,7 triệu USD trong tháng 2/2022 lên 562,5 triệu USD sau một năm, chiếm 11,6% thị phần.
Đóng vai trò quan trọng trong ngành bán dẫn toàn cầu, nhưng Việt Nam chủ yếu tập trung vào lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói. Theo các chuyên gia nhân lực bán dẫn là thách thức với Việt Nam trong việc nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng chip. Hiện, đội ngũ kỹ sư của Việt Nam chỉ khoảng 5.000 người, bị đánh giá là rất nhỏ so với thị trường trăm tỷ USD này.
Lê Tuyết