Tại hội nghị phát triển thị trường bất động sản an toàn, lành mạnh, bền vững chiều 14/7, Thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường Lê Minh Ngân nêu hàng loạt kiến nghị để khắc phục tình trạng người trúng đấu giá đất rồi bỏ cọc.
Theo ông Ngân, số tiền cọc người dân phải nộp ngay sau khi buổi đấu giá kết thúc phải tính theo giá trị kết quả trúng đấu giá. Tiền cọc cam kết thực hiện hợp đồng khác với khoản đặt trước để tham gia. Hiện nay, Luật Đấu giá tài sản quy định người tham gia phải nộp tiền đặt trước 5-20% giá khởi điểm. Đây chỉ được coi là khoản đặt trước để tham gia đấu giá.
Ngoài ra, ông Ngân đề xuất tập trung rà soát để quy định thống nhất trình tự, thủ tục đấu giá đất; điều kiện vốn chủ sở hữu, cam kết bảo lãnh của ngân hàng; tính khả thi về huy động vốn, phương án đầu tư kinh doanh trên khu đất.
Các cơ quan cần có chế tài xử phạt trường hợp đặt cọc, sau đó bỏ, hạn chế tình trạng lợi dụng đấu giá đất để đầu cơ, thổi giá. Người trúng rồi bỏ cọc sẽ không được tham gia các cuộc tương tự trong thời gian nhất định. "Cần có quy định về việc dừng cuộc đấu giá nếu có dấu hiệu bất thường trong việc đẩy giá trúng lên quá cao, gây hiệu ứng tiêu cực", ông Ngân nói.
Thời gian nộp tiền trúng đấu giá đất cần được bổ sung theo hướng không cho phép chậm và phạt chậm nộp như quy định chung về quản lý thuế.
Thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường Lê Minh Ngân. Ảnh: Nhật Bắc
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, thời gian qua tại một số địa phương xuất hiện tình trạng "cò đấu giá", "quân xanh - quân đỏ"; để lộ thông tin người đăng ký tham gia; xã hội đen đe dọa cá nhân, tổ chức tham gia phải rút hồ sơ; thông đồng giữa đơn vị tư vấn định giá với người tham gia để dìm giá. Dẫn chứng là vụ đấu giá đất tại Thái Bình năm 2020; tại huyện Đông Anh, Hà Nội năm 2021.
Luật Đấu giá tài sản quy định, đấu giá viên có quyền dừng cuộc đấu giá khi phát hiện có hành vi thông đồng, dìm giá hoặc gây rối, mất trật tự; hoặc dừng do yêu cầu của người có tài sản, khi có căn cứ cho rằng có hành vi thông đồng làm sai lệch thông tin tài sản, dìm giá...
Tuy nhiên, trên thực tế, các hành vi này "rất khó nhận biết, khó bị phát hiện". "Có hiện tượng trả giá rất cao một số lô đất rồi bỏ cọc nhằm gây hiệu ứng tạo mặt bằng giá ảo để mua đi, bán lại nhiều lô đất khác hoặc bán ra các lô đất đã mua gom trong khu vực, nhằm thu lợi", Thứ trưởng Ngân nêu.
Pháp luật về đấu giá tài sản chưa quy định việc dừng khi có dấu hiệu bất thường trong việc đẩy giá lên quá cao. Các quy định hiện tại về điều kiện vốn chủ sở hữu, cam kết bảo lãnh của ngân hàng, chứng minh sự minh bạch, tính khả thi huy động vốn, phương án đầu tư... không đầy đủ, chưa rõ ràng.
Thời gian từ khi đấu giá đất đến khi hết hạn nộp tiền dài (180 ngày như ở Thủ Thiêm, TP HCM) là sơ hở để các công ty tham gia thực hiện ý đồ như thổi giá bất động sản để tăng giá trị cổ phiếu, cơ cấu lại khoản nợ trong ngân hàng, bán hàng tồn đọng.
Thực tế, có một số nhà đầu tư trúng đấu giá đất, nhưng sau đó không thanh toán tiền, chấp nhận chịu mất "tiền đặt trước". Có trường hợp nhà đầu tư kéo dài việc thanh toán, như vụ ở 23 Lê Duẩn, TP HCM, đến năm 2017 mới chấp nhận thanh toán tiền trúng đấu giá và nộp phạt do chậm thanh toán gần 2 năm.
Việc đấu giá đất hiện nay được điều chỉnh bởi Luật Đất đai và pháp luật về đấu giá tài sản. Luật Đất đai 2013 quy định, đấu giá đất được thực hiện công khai, liên tục, khách quan, trung thực, bình đẳng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia. Tuy nhiên, Nghị định từ năm 2014 hướng dẫn thi hành Luật Đất đai chưa nêu cụ thể về các chế tài với người bỏ cọc.
Ngày 16/3, trả lời chất vấn trước Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà nêu quan điểm phải có chế tài mạnh mẽ hơn với người tự ý bỏ cọc đấu giá đất. Doanh nghiệp bỏ cọc sẽ phải xử lý "để lần sau họ không tham gia được, như vậy mới đủ sức răn đe".
Bộ Tài nguyên và Môi trường đang dự thảo sửa đổi, bổ sung nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai, trong đó đề xuất người hủy kết quả trúng đấu giá đất không có lý do chính đáng sẽ bị phạt 50% giá trị quyền sử dụng đất. Người bỏ cọc đồng thời sẽ mất tiền đặt trước (tiền cọc); phải trả các chi phí liên quan vào tài khoản thanh toán riêng của tổ chức đấu giá mở tại ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam.
Người tự ý bỏ cọc và từ chối đấu giá đất thì trong 5 năm sẽ không được tham gia các cuộc tương tự.