Sáng 28/5, giải trình, tiếp thu ý kiến của các đại biểu về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân sửa đổi tại Quốc hội, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho hay "tất cả ý kiến đều ủng hộ thành lập tòa án chuyên biệt". Việc này sẽ tăng tính chuyên nghiệp và các nước đã thực hiện.
Theo ông Bình, lộ trình thành lập tòa chuyên biệt như nào sẽ báo cáo để Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định và "chắc chắn không lập tràn lan". Các tòa hành chính chuyên biệt sẽ lập ở Hà Nội, Đà Nẵng, TP HCM và có thể thêm Cần Thơ.
Chánh án cho rằng Việt Nam đang đối mặt thực tế là các thương hiệu gạo ST25, Cà phê Trung Nguyên, bưởi Năm Roi, nước mắm Phú Quốc bị đăng ký sở hữu tại nước ngoài nhưng doanh nghiệp trong nước bất lực. Bởi thế, ông thấy rất cần một tòa chuyên biệt như tòa sở hữu trí tuệ để bảo vệ doanh nghiệp và thương hiệu quốc gia.
"Nếu đối mặt với kiện tụng các thương hiệu này ở nước ngoài thì thường Việt Nam sẽ thua bởi yếu về tài chính và pháp luật quốc tế. Từ thực tế này, chúng ta càng thấy rất cần phải có tòa sở hữu trí tuệ", ông Bình nói.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình bên hành lang Quốc hội, sáng 28/5. Ảnh: Giang Huy
Trong dự thảo luật, TAND Tối cao đề xuất thành lập ba tòa chuyên biệt là hành chính, sở hữu trí tuệ, phá sản trong cơ cấu tổ chức của TAND Cấp cao.
Tòa hành chính sẽ xử sơ thẩm các vụ án hành chính, tòa phá sản xử sơ thẩm các vụ việc phá sản, tòa sở hữu trí tuệ giải quyết các vụ án liên quan sở hữu trí tuệ.
Trước đề xuất lập các tòa này, đại biểu Nguyễn Tạo, Phó đoàn chuyên trách tỉnh Lâm Đồng, cho rằng hiện nay việc giải quyết các vụ án hành chính, sở hữu trí tuệ đều do tòa án chuyên trách thuộc TAND cấp tỉnh thụ lý, giải quyết. Tuy nhiên còn nhiều vụ việc bị tồn đọng kéo dài, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn, do chính sách pháp luật qua nhiều thời kỳ khác nhau.
Ông Tạo đề nghị trước mắt chỉ nên thí điểm tòa chuyên biệt ở Hà Nội, TP HCM và một số thành phố trực thuộc trung ương. Sau 3-5 năm mới báo cáo đánh giá tác động cụ thể để nghiên cứu tổ chức.
Đại biểu Nguyễn Tạo phát biểu sáng 28/5. Ảnh: Media Quốc hội
Làm đậm thêm quan điểm về sự cần thiết thành lập tòa chuyên biệt, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó đoàn chuyên trách tỉnh Hải Dương, cho biết thời gian qua tỷ lệ giải quyết các vụ án hành chính, phá sản, sở hữu trí tuệ không cao, thậm chí nhiều vụ bị hủy, sửa. Bà thấy cần phải có tòa chuyên sâu để giải quyết hiệu quả các loại án đặc thù.
Tòa chuyên biệt thành lập tách hẳn với đơn vị hành chính của địa phương sẽ khách quan hơn trong xét xử, hạn chế được tâm lý nể nang, e ngại của thẩm phán. Tuy nhiên, bà Nga đề nghị lập tòa chuyên biệt theo vùng, tránh mở tràn lan vừa không hiệu quả, vừa không đảm bảo tinh thần tinh gọn của hệ thống chính trị.
Đại biểu Nguyễn Hữu Chính, Chánh án TAND Hà Nội, cho biết nếu thành lập được tòa chuyên biệt sẽ tăng tính độc lập của tòa án, nâng cao trình độ của thẩm phán. Hiện, toàn quốc thụ lý 12.000 vụ án hành chính và giải quyết được 9.000 vụ, nhưng nếu có tòa chuyên biệt kết quả sẽ tốt hơn.
Dự án Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi đã được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp tháng 11/2023, dự kiến thông qua vào ngày 24/6.