Thông tin được ông Mai Trung Sơn, Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết tại hội thảo Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp, ngày 10/11. Các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách cùng nhau nhìn nhận thực trạng và đưa ra những định hướng chính sách, giải pháp can thiệp cho vấn đề này.
Dự thảo Luật Dân số đang được Bộ Y tế tham mưu xây dựng, trong đó đề xuất khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh, thành có mức sinh thấp, hỗ trợ một lần bằng tiền khi phụ nữ sinh con thứ hai do trong quá trình mang thai cần nghỉ làm, bồi dưỡng sức khỏe.
Cùng đó, dự thảo đề xuất miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho trẻ em lứa tuổi mầm non, tiểu học, đặc biệt các khu công nghiệp, khu chế xuất. Tỉnh, thành có mức sinh thấp rà soát, bãi bỏ các chính sách khuyến khích sinh ít mà khuyến khích, tạo điều kiện sinh đủ hai con.
Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nhìn nhận tốc độ gia tăng dân số của Việt Nam đã được khống chế, đạt mức sinh thay thế suốt 15 năm qua, tức là trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở Việt Nam sinh khoảng 2,1 con. Song, Việt Nam đang đối mặt tình trạng chênh lệch mức sinh đáng kể giữa các vùng.
Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở gần nhất, mức sinh của hầu hết vùng kinh tế - xã hội đều giảm, riêng vùng Đông Nam bộ và đồng bằng sông Cửu Long "giảm rất sâu". Hiện mỗi phụ nữ tuổi sinh đẻ ở vùng Đông Nam bộ chỉ sinh 1,56 con, vùng đồng bằng sông Cửu Long là 1,8 con.
Hiện 33 tỉnh, thành có mức sinh cao (trên 2,2 con). 21 tỉnh, thành có mức sinh thấp (dưới hai con). Một số nơi mức sinh rất thấp, tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải miền Trung. TP HCM có mức sinh thấp nhất nước, chỉ 1,24 con trên một phụ nữ tuổi sinh đẻ. Trong khi đó, các vùng còn lại, mức sinh giảm nhưng vẫn còn cao. Tây Nguyên hay miền núi phía Bắc, trung bình một phụ nữ sinh trên 2,4 con.
"Nếu mức sinh dưới 1,3 con ở một phụ nữ thì hầu như địa phương không có khả năng hồi phục về mức sinh thay thế", ông Sơn nói, thêm rằng mức sinh ở các vùng "ngày càng khoảng cách rộng ra".
Một em bé chào đời tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương. Ảnh:Thanh Huế
"Các tỉnh mức sinh thấp có quy mô dân số gần 38 triệu người, chiếm gần 40% dân số cả nước, tác động rất lớn đến phát triển bền vững", Thứ trưởng Hương nói.
Vì thế, các chuyên gia cho rằng những chính sách can thiệp mức sinh buộc phải khác biệt cho các vùng, miền, địa phương, không thể "cào bằng". Mức sinh thấp để lại hệ lụy lâu dài, chi phí chăm sóc sức khỏe và chi phí xã hội khác cao hơn. Lượng người lao động, công nhân ít hơn cũng làm giảm khả năng cạnh tranh kinh tế, ít người tiêu dùng, từ đó khiến tăng trưởng kinh tế thấp hơn và mức sống giảm đi.
Nhiều quốc gia đối diện tình trạng mức sinh giảm thấp đã liên tục đưa ra các biện pháp ngăn đà giảm. Như Hàn Quốc, kỷ lục về tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới, chính phủ tăng gấp ba lần số tiền chi trả cho hoạt động khuyến sinh, tăng mạnh trợ cấp để khuyến khích các gia đình sinh thêm con. Tại Hungary, phụ nữ sinh 4 con trở lên không phải đóng thuế thu nhập cá nhân suốt đời.
Lê Nga