Tại hội thảo về thuế thu nhập cá nhân do Báo Lao động tổ chức cuối tuần qua, PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Ngân hàng - Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân) đề xuất chỉ thu thuế khi bán nhà có lãi, áp dụng mức 20% trên chênh lệch giá mua - bán để ngăn chặn tình trạng lách thuế.
TS. Nguyễn Ngọc Tú (Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội) cũng cùng quan điểm đưa về đánh thuế 20% trên thu nhập thực tế của người bán. Với trường hợp không có đầy đủ hóa đơn chứng từ, cơ sở để tính lãi lỗ, đề xuất áp dụng mức ấn định 1-2% theo bảng giá do UBND tỉnh, thành phố quy định.
Theo PGS.TS Phan Hữu Nghị, phương án thuế 20% trên chênh lệch giá mua và giá bán có lợi thế hơn do phản ánh chính xác thu nhập thực tế.
"Việc này sẽ giúp hạn chế tình trạng đẩy giá nhà đất", ông Nghị nói, thêm rằng chính sách đánh thuế trên giá trị tăng thêm được thực hiện nghiêm còn khiến các công ty bất động sản phải tính toán kỹ lưỡng hơn khi quyết định giá bán, từ đó giúp thị trường vận hành minh bạch, thực chất hơn.
Người dân đi làm thủ tục đất đai tại Chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai TP Thủ Đức, tháng 10/2024. Ảnh: Phương Uyên
Ông Phạm Thanh Tuấn, chuyên gia pháp lý bất động sản, cho biết đề xuất trên chỉ khả thi khi Nhà nước có phương pháp tính chi phí đầu vào và đầu ra chính xác, minh bạch giống như tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Ông nói, giá bán ra có thể xác định dựa trên thỏa thuận của người bán và người mua, song việc tính giá đầu vào lại không đơn giản khi chủ thửa đất được nhận thừa kế, cho, tặng.
Chưa kể, tình trạng lách thuế vẫn có thể xảy ra nếu hai bên thoả thuận khoản tiền chênh ở mức thấp, thậm chí ngang bằng hoặc thấp hơn giá đầu vào. "Lúc này, Nhà nước còn hao hụt ngân sách hơn phương pháp thu thuế 2% trên mỗi hợp đồng chuyển nhượng", ông nói.
Theo ông Tuấn, trong bối cảnh tình trạng kê khai hai giá vẫn phổ biến trên thị trường địa ốc, đề xuất trên gần như rất khó triển khai. Ông cũng cho rằng thu thuế 2% trên giá trị giao dịch "mang tính cào bằng và không còn phù hợp". Chuyên gia khuyến nghị đánh thuế theo thời gian nắm giữ giống đề xuất của Bộ Tài chính. Giải pháp này giúp giảm bớt động lực mua bán để đẩy giá của nhóm đầu tư lướt sóng, phù hợp thông lệ quốc tế.
Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản là một nguồn thu quan trọng trong hệ thống thuế thu nhập cá nhân. Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 quy định mức thu với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản là 25% trên thu nhập (giá bán trừ giá vốn và các chi phí liên quan). Trường hợp không xác định được giá vốn, các chi phí liên quan và có chứng từ chứng minh, mức thuế phải nộp là 2% giá bán.
Từ 2015, theo Luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật Thuế thu nhập cá nhân, mức thu thống nhất là 2% trên giá chuyển nhượng bất động sản.
Ông Nghị cho rằng cách tính thuế hiện hành còn nhiều hạn chế. Cụ thể, thuế thu nhập cá nhân cho việc chuyển nhượng bất động sản được tính là 2% trên giá trị giao dịch. Tức là, người bán phải nộp thuế bằng 2% tổng giá trị bất động sản ghi trên hợp đồng chuyển nhượng, không quan tâm đến việc lãi hay lỗ.
"Phương án 2% trên giá trị giao dịch đơn giản, dễ thu, nhưng lại tạo ra lỗ hổng lớn trong việc kê khai giá bán", ông Nghị nói, cho biết người bán thường khai giá chuyển nhượng thấp hơn thực tế để giảm số thuế phải nộp. Điều này dẫn tới thất thu cho ngân sách nhà nước, khiến thị trường bất động sản thiếu minh bạch.
Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Ngọc Tú cho rằng cách tính thuế 2% trên giá bán dễ gây lạm thu, không phù hợp bản chất thuế thu nhập cá nhân chỉ đánh trên thu nhập, tức doanh thu trừ chi phí của người nộp thuế.
Song để thực hiện được cách tính thuế này, theo đại diện Ban chính sách - Cục Thuế (Bộ Tài chính), cần có cơ sở dữ liệu phản ánh đúng giá cả giao dịch của các lần chuyển nhượng. Cùng với đó, nhà điều hành cần quy định rõ các khoản chi phí được trừ và điều kiện về hóa đơn, chứng từ, giá vốn của bất động sản chuyển nhượng.
Hiện nay, cơ sở dữ liệu của cơ quan thuế đã có chức năng tra cứu lịch sử giao dịch của thửa đất và người nộp thuế (từ năm 2018). Tuy nhiên, mức giá chuyển nhượng ghi trên hợp đồng chưa đảm bảo đúng với giá giao dịch thực tế, khó kiểm soát. Do đó, việc thu nhập cơ sở dữ liệu về giá giao dịch trên thị trường cần thời gian và các công cụ tìm kiếm.
Trong khi đó, việc xác định, chứng minh các chi phí liên quan được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế cũng gặp khó do có nhiều loại chi phí liên quan. Trong đó, các chi phí dễ xác định như chi phí mua, xây dựng, sửa chữa, thủ tục. Còn lại các khoản khó chứng minh như chi phí môi giới, lãi vay, bồi thường các bên liên quan. Ngoài ra, một số trường hợp bất động sản chuyển nhượng có từ xưa hoặc được thừa kế, cho tặng cũng không xác định được giá vốn.
"Điều này đặt ra yêu cầu cần tăng các công cụ để kiểm soát thu nhập thực tế phát sinh với hoạt động chuyển nhượng bất động sản của hộ gia đình, cá nhân", đại diện cơ quan thuế cho biết.
Giải pháp được cơ quan này đề cập tới là yêu cầu thực hiện liên thông các thủ tục từ giao dịch bất động sản, công chứng, thuế và đăng ký giao dịch đất đai trên môi trường điện tử.
Ở góc độ này, Phó Viện trưởng Ngân hàng - Tài chính cho rằng mức thuế 20% trên phần chênh lệch giá mua - bán cần đi kèm với chế tài xử phạt nghiêm khắc với hành vi kê khai sai giá. Việc này sẽ giúp hạn chế tình trạng "hai giá" (giá thực tế và giá kê khai khác nhau), đồng thời giúp Nhà nước thu thuế công bằng hơn. "Thị trường bị đẩy giá do môi giới, mua bán lòng vòng sẽ bị hạn chế tối đa", ông Nghị nói.
Phương Dung - Ngọc Diễm