 |
|
Một họa phẩm Hethite ở Anatolia, Thổ Nhĩ Kỳ. |
Đế quốc Hethite từng xuất hiện vào thế kỷ 17 trước Công nguyên, bao gồm các vùng đất của Thổ Nhĩ Kỳ và Syria ngày nay, từ Lưỡng Hà tới bờ biển Aegai (Hy Lạp). Sử sách Ai Cập ghi lại rằng người Hethite đã làm cho vị Pharaoh hùng mạnh Ramses II phải nhiều phen khốn đốn. Tuy nhiên, quốc gia khổng lồ này đã sụp đổ vào thế kỷ 12 trước Công nguyên, không để lại một dấu vết gì.
Sở dĩ cái tên "Hethite" vẫn còn lại trong lịch sử là nhờ nhiều quốc gia nhỏ sau đó vẫn giữ lại một số nét đặc sắc trong truyền thống văn hóa Hethite. Các nhà tiên tri Thiên Chúa giáo dùng từ "Hethite" tổng cộng 20 lần trong Kinh Thánh, như đoạn miêu tả vua David giết chết một người Hethite tên là Urias, vì người này xử tệ với vợ; hoặc đoạn miêu tả vua Salomon yêu nhiều phụ nữ ngoại quốc, trong đó có những phụ nữ Hethite. Tuy nhiên, Kinh Thánh không có đoạn nào kể về đế quốc Hethite huyền thoại.
Mãi 3.000 năm sau đó, đầu thế kỷ 20, người ta mới tìm thấy những dấu vết của nền văn minh Hethite ở Anatolia, Thổ Nhĩ Kỳ. Lần đó, tại một địa điểm cách Ankara 150 km về phía đông, các nhà khảo cổ đã phát hiện đống đổ nát của Hattusa - thủ đô của đế quốc Hethite. Trong số các di vật tìm được, có một tấm đá hoa cương, khắc bản hiệp định hòa bình giữa Hethite và Ai Cập. Bản hiệp định này được vua Hattusili III và Pharaoh Ramses II ký năm 1285 trước Công nguyên, sau trận giao chiến giữa hai bên ở Kadesh. Đây chính là điều ước quốc tế cổ xưa nhất trong lịch sử nhân loại. Một bản copy hiệp ước này hiện được treo ở đại sảnh của Ủy ban LHQ ở New York.
 |
|
Những hiện vật của văn hóa Hethite. |
Đến nay, người ta đã thu thập được khoảng 30.000 phiến đá có khắc chữ Hethite. Việc giải mã các ký tự này đưa các nhà khảo cổ tìm lại một nền văn minh rực rỡ, với nhiều điểm lạ trong nghi lễ và hệ thống tổ chức nhà nước.
Mới đây, hàng nghìn hiện vật và những bản giải mã ký tự Hethtite đã được trưng bày ở Bonn (Đức). Cuộc trưng bày thu hút các nhà khảo cổ hàng đầu thế giới, vì nó mở ra một thế giới kỳ lạ về văn hóa cổ đại ở Trung Cận Đông và Địa Trung Hải.
Điểm khác biệt lớn nhất của Hethite so với Ai Cập, Hy Lạp hay La Mã sau này là các thủ lĩnh Hethite luôn chủ trương giữ quan hệ với các nước láng giềng bằng thỏa thuận hòa bình. "Bản hiệp ước với Ramses II thể hiện tinh thần đó. Nó có nhiều điểm giống với các hiệp ước hiện đại. Đây là điều có một không hai ở thời đó", nhà nghiên cứu Hethite, bà Eva Cancik-Kirschbaum, nói.
Minh Hy (theo die Zeit)