Nhiều năm làm việc tại thành phố Hiroshima (Nhật Bản), anh Đinh Xuân Lương, quê Nghệ An, không ngạc nhiên trước tin một người Việt bị cảnh sát nước này bắt giữ hồi tuần trước vì chuyển tiền bất hợp pháp. "Năm ngoái có một vụ người Việt bị bắt vì chuyển tiền ở tỉnh Kanagawa. Năm kia cũng có, không có gì lạ", anh nói.
Chuyển tiền "tay 3" là dịch vụ mà những người Việt lao động, buôn bán hay kiều bào ở nước ngoài như anh Lương hay sử dụng. "Tay 3" là từ chỉ những ai làm dịch vụ chuyển tiền chui, do cá nhân hoặc thậm chí cả một "tập đoàn" gồm nhiều chi nhánh ở các địa phương thực hiện.
"Nếu chuyển qua ngân hàng hoặc công ty dịch vụ, mức phí cao, lại phải điền nhiều giấy tờ và chứng minh mục đích. Trong khi đó, tay 3 là phương thức vô cùng đơn giản", anh Lương giải thích thêm. 200 công nhân ở cụm nhà máy anh đang làm việc, trung bình mỗi tháng chuyển khoảng 2 tỷ đồng về nước, và chủ yếu sử dụng dịch vụ này.
Khi muốn chuyển lương tháng về cho gia đình, anh Lương gọi điện cho tay 3 có uy tín đề nghị. Sau đó, người của họ ở Việt Nam đến tận nhà đưa cho vợ anh. Sau khi vợ báo có tiền, anh Lương mới chuyển trả cho tay 3 ở Nhật. "Họ chẳng sợ mình trốn thanh toán vì mình còn ở Nhật lâu dài. Họ cũng biết địa chỉ nhà ở Việt Nam nữa", anh Lương nói thêm.
Dịch vụ chuyển tiền tay ba cực kỳ phổ biến trong cộng đồng người lao động Việt ở Hàn Quốc, Nhật Bản. Trên mạng nhan nhản những mẩu quảng cáo nhận chuyển tiền về Việt Nam từ các nước.
Ở nước ngoài, các dịch vụ chuyên nghiệp hoặc ngân hàng thu phí rất cao, nhất là nếu gửi ít. Theo bảng giá của một công ty của Nhật Bản liên kết với nhiều ngân hàng Việt, phí chuyển 1.000 đến 30.000 yen về tận nhà là 1.000 yen. Như vậy, nếu khách chuyển 30.000 yen, phí là 3,3%, còn chuyển chỉ 1.000 yen thì phí 100%.
Với các nước khác như Australia, Anh, Nga... các công ty chuyên nghiệp thu phí từ 4 đến 7%. "Đây là mức phí quá cao. Buôn bán như chúng tôi thì khó mà có lãi nếu sử dụng dịch vụ của họ", chị Ngọc Lan, một người kinh doanh ở Đức nói.
Trong khi đó, phí chuyển tiền chui rẻ hơn nhiều, nhất là ở những nước đông người Việt làm lao động phổ thông. Anh Đinh Xuân Lương cho biết ở nơi anh sinh sống (Hiroshima), tay 3 thu phí 20.000 đồng mỗi man (10.000 yen) thông qua chênh lệch tỷ giá, tương đương với tỷ lệ gần 1%. Còn ở Hàn Quốc, tay 3 thường niêm yết phí rõ ràng, khoảng 10.000 đến 30.000 won cho mỗi 1.000 USD cần chuyển, tương đương tỷ lệ 0,9 đến 2,8%.
Tại các nước có cộng đồng lao động phổ thông thưa thớt, chênh lệch giữa phí chuyển tiền chui và hợp pháp ít hơn. Mặc dù vậy, một số người vẫn ưa chuộng tay 3 vì họ muốn không mất thời gian chứng minh mục đích hay điền các loại giấy tờ.
Bảng giá của một dịch vụ chuyển tiền chuyên nghiệp, hợp pháp và có liên kết với một ngân hàng trong nước.
Do nhu cầu cao của những tầng lớp lao động, kinh doanh lẫn người đi học, thị trường chuyển tiền chui ngày càng phát triển. Trên các diễn đàn, nhan nhản quảng cáo dịch vụ tay 3 ở thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc... Ở các khu vực có ít người lao động phổ thông hơn như Mỹ, châu Âu và Australia, số lượng người làm tay 3 ít hơn nhiều. Chị Ngọc Lan, làm kinh doanh tại Đức nói trên cho hay chị đã mất một thời gian khá dài mới tìm được mối đồng ý nhận chuyển tiền giữa Đức và Việt Nam với chi phí hợp lý.
Bên cạnh những tập đoàn chuyên nghiệp, nhiều cá nhân - kể cả sinh viên cũng tranh thủ "làm thêm" nghề tay 3. Mai Anh (Đặng Tiến Đông, Hà Nội) từng du học ở Đài Loan (Trung Quốc) cho biết, du học sinh dễ dàng chứng minh nguồn gốc số tiền khi gửi về Việt Nam như tiền học bổng, đi làm thêm. Trong khi đó, với tầng lớp lao động chui không được pháp luật thừa nhận, khi muốn chuyển tiền họ chỉ có duy nhất phương cách nhờ tay 3. Vì vậy, nhiều sinh viên đứng ra nhận gửi tiền về Việt Nam thông qua tài khoản ngân hàng để kiếm thêm.
Ngoài ra, nhiều nhà kinh doanh chuyên bán hàng xách tay cũng đứng ra làm trung gian chuyển tiền. Anh Nguyễn Thế Ngọc, một người Việt Nam ở Nhật Bản cho biết thường xuyên "đánh" hàng Nhật về nước. Thông thường khi muốn mua gom hàng bên Nhật, anh cần một lượng đồng yen lớn. Sau đó anh gửi hàng về Việt Nam cho người nhà bán và thu về tiền Việt, rồi lại gửi vốn sang cho anh quay vòng.
"Bây giờ tôi không chờ người nhà gửi tiền sang nữa. Thay vào đó, tôi tìm những người có nhu cầu chuyển. Cầm tiền của họ, tôi mang đi mua hàng. Còn ở Việt Nam, người nhà tôi sẽ cầm tiền Việt đã quy đổi theo tỷ giá mang đến tận tay khách. Như thế, tôi tiết kiệm được chi phí chuyển tiền sang Nhật. Khách cũng tiết kiệm được phí chuyển tiền về.
Anh Đinh Xuân Lương cho biết những người công nhân Việt ở Nhật đa số tin tưởng vào tay 3, không lo mất tiền. Tuy nhiên, rủi ro đối với họ là mỗi khi tỷ giá biến động quá mạnh, tất cả đội quân này đều ngừng hoạt động. "Có những lúc tất cả tay 3 từ chối chuyển cùng lúc khiến nhiều người lao động quay như chong chóng vì không thể gửi lương về cho gia đình. Do đó, hiện nay tôi đã chuyển sang sử dụng dịch vụ của một công ty hợp pháp", anh Lương nói.
Trao đổi với VnExpress, đại diện Cục phòng chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước họ đã nắm được sự việc một người Việt vừa bị bắt ở Nhật vì chuyển tiền ngầm. Tuy nhiên họ chưa nhận được thông tin chính thức hay đề nghị hợp tác điều tra từ cơ quan chức năng Nhật. Vị này cũng nói thêm, tùy vào quy định của mỗi quốc gia, có nơi sẽ cho rằng là hình thức chuyển tiền này là "không chính thức" hoặc "bất hợp pháp". Riêng tại Việt Nam, mọi hoạt động kinh doanh liên quan đến thanh toán phải được cấp phép.
Ngoài ra, một trong những hành vi bị cấm theo khoản 4 điều 7 Luật phòng chống rửa tiền về các hành vi bị cấm là "Cung cấp trái phép dịch vụ nhận tiền mặt, séc, công cụ tiền tệ khác hoặc công cụ lưu trữ giá trị và thực hiện thanh toán cho người thụ hưởng tại một địa điểm khác".
Một chuyên gia về thanh toán cũng cho biết, khó để kết tội đây là hình thức chuyển tiền bất hợp pháp bởi người gửi và nhận hoàn toàn có thể nói rằng đơn giản họ chỉ nhờ thân nhân mang tiền về hộ. Tuy nhiên, theo ông, rủi ro của hình thức chuyển tiền này là có thể xảy ra nên cơ quan chức năng khuyến cáo người dân không nên dùng. Việc chuyển tiền này chỉ dựa trên cơ sở niềm tin, không có giấy tờ gì nên dễ bị một số những đối tượng có hành vi rửa tiền lạm dụng
Thanh Bình - Thanh Lan