Thị trường ngoại hối hay Forex (Foreign Exchange) là thị trường phi tập trung giao dịch các loại tiền tệ. Ban đầu, thị trường này ra đời nhằm một mục đích là đáp ứng nhu cầu tiền tệ khác nhau của các ngân hàng, tổ chức tài chính lớn. Nhưng sau đó, nhiều nước trên thế giới đã cho phép các công ty giao dịch trung gian tham gia thị trường. Bởi vậy, đối tượng tham gia đã được mở rộng hơn, bao gồm cả các nhà đầu tư cá nhân, với mục đích là tìm kiếm lợi nhuận nhờ chênh lệch giá.
Cách chơi Forex đơn giản và cũng phổ biến nhất tại Việt Nam là giao dịch các cặp tiền tệ. Mỗi cặp tiền tệ sẽ gồm một đồng tiền cơ sở và một đồng tiền định giá. Ví dụ như USD/CAD là việc định giá đồng đôla Mỹ (USD) bằng đôla Canada (CAD).
Theo đó, nhà đầu tư sẽ mua cặp tiền tệ này nếu tin rằng đồng USD sẽ tăng giá so với CAD, hay nói cách khác là tỷ giá USD/CAD tăng trong tương lai. Ngược lại, nếu tin rằng đồng tiền cơ sở USD sẽ mất giá so với CAD, hay tỷ giá USD/CAD giảm, nhà giao dịch sẽ bán cặp tiền tệ này. Sau khi đóng trạng thái, lợi nhuận được tính bằng chênh lệch giữa thời điểm mua và bán cùng với tỷ lệ đòn bẩy.
Thống kê của công ty nghiên cứu LearnBonds cho thấy, doanh thu trên thị trường ngoại hối toàn cầu đã đạt tới 6.600 tỷ USD mỗi ngày, tăng 40% về khối lượng giao dịch trong thập kỷ qua.
Mua bán các cặp ngoại tệ là một trong những phương thức đầu tư của các sàn Forex tại Việt Nam. Ảnh: Reuters.
Tại Việt Nam, hình thức đầu tư này đã có từ nhiều năm, nhưng gần đây bùng nổ với tốc độ nhanh. Một năm gần đây, số lượt tìm kiếm về từ khóa "Forex" và "Đầu tư Forex" cũng tăng nhanh, có thời điểm kênh đầu tư này được nhiều lượt tìm kiếm hơn cả vàng. Trên các mạng xã hội, các hội nhóm đầu tư Forex có quy mô lên tới hàng nghìn cho tới hàng trăm nghìn thành viên, với những lời mời gọi từ các trưởng nhóm cam kết sinh lời vài phần trăm mỗi ngày hay "ngồi không cũng kiếm được vài trăm USD".
Tại Họp báo Chính phủ chiều qua (2/12), Phó thống đốc Đào Minh Tú khẳng định các sàn Forex hoạt động hiện nay là không đúng quy định pháp luật, người tham gia được xem là tiếp tay cho hoạt động phi pháp.
Theo Pháp lệnh Ngoại hối, chỉ các tổ chức tín dụng có giấy phép hoạt động ngoại hối và những đại lý được chỉ định mới được mua bán và cung cấp dịch vụ có sự liên quan đến ngoại tệ. Riêng những đại lý chỉ được phép thu ngoại tệ về bán cho tổ chức tín dụng, không được bán trực tiếp ra thị trường. "Hiện tại Ngân hàng Nhà nước chưa cấp phép cho sàn giao dịch Forex nào cả", ông Đào Minh Tú khẳng định. Dù vậy, những loại hình đầu tư hiện nay vẫn ngày càng phát triển với tốc độ chóng mặt.
Vì không được công nhận về mặt pháp lý, các sàn môi giới hiện nay đa phần là tự phát, thường được vận hành bởi những cá nhân hoặc tổ chức sau khi đã ký thỏa thuận trở thành đại lý, chi nhánh với các sàn giao dịch ngoại hối lớn.
Với tỷ lệ đòn bẩy rất cao (tỷ lệ vay ký quỹ dựa trên vốn gốc), từ 20 cho tới 2.000 lần, tỷ suất sinh lời được các sàn này, theo quảng cáo, có thể tới 30-60% mỗi tháng. Các sàn môi giới, các nhóm cũng thường mượn con số này để lôi kéo nhà đầu tư tham gia Forex. Tuy nhiên, lợi nhuận cao cũng đi cùng rủi ro lớn, chỉ cần đầu tư sai, tài sản của nhà đầu tư có thế về số âm chỉ sau một vài lệnh giao dịch.
Lời mời chào nhà đầu tư tham gia một sàn Forex.
Dù vậy, theo các môi giới tham gia kênh đầu tư này, các sàn thường không quan tâm đến vấn đề lãi lỗ của nhà đầu tư, bởi hoa hồng mà các sàn này nhận được căn cứ số tiền nhà đầu tư nộp vào và số lệnh giao dịch đẩy vào hệ thống. Nói cách khác, lôi kéo càng nhiều nhà đầu tư, khuyến khích họ chơi càng nhiều thì hoa hồng càng cao, bất chấp việc nhà đầu tư thắng hay thua.
Bởi vậy mà trên thị trường có hai xu hướng trái ngược. Một số nhóm cố gắng phân tích để nhà đầu tư có lãi, nhằm khuyến khích họ giao dịch nhiều hơn. Nhưng không ít sàn làm ngược lại, dùng các tư vấn ngược để nhà đầu tư rơi vào trạng thái cháy tài khoản, nhằm thúc giục nộp thêm tiền "gỡ lỗ".
Vì số tiền hoa hồng hấp dẫn khi có nhiều người tham gia, một số sàn Forex gần đây đã xây dựng cơ chế trả thưởng tương tự mô hình đa cấp khi các thành viên kéo thêm người cùng chơi.
Theo Thứ trưởng Công Thương Đỗ Thắng Hải, việc trả thưởng hấp dẫn khi mời chào thêm người tham gia khiến sàn Forex có hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Tuy nhiên, ông khẳng định đây không phải kinh doanh đa cấp. Hoạt động kinh doanh đa cấp chỉ được thực hiện với hàng hoá, còn với các đối tượng như trên sàn Forex đều bị cấm.
"Bộ Công Thương chưa cấp giấy chứng nhận kinh doanh đa cấp cho bất cứ sàn Forex nào", ông khẳng định và nói thêm, vì sàn Forex là trái phép, nên những cá nhân tham gia đầu tư vào sàn này sẽ đối mặt với rủi ro cả về tài sản lẫn pháp lý. Lý do chính là mọi giao dịch của người tham gia đều thông qua tài khoản online không được cơ quan quản lý Việt Nam cấp phép. Do vậy, trong trường hợp phát sinh vấn đề, quyền lợi của nhà đầu tư sẽ không được đảm bảo.
Ngoài ra, nhà đầu tư khi tham gia vào sàn giao dịch bất hợp pháp, sẽ được xem là tiếp tay cho những hành vi phạm pháp. "Những tổ chức, cá nhân tham gia vận động đầu tư có thể bị xử lý theo luật hình sự với mức phạt lên đến 5 tỷ đồng hoặc 5 năm tù giam", ông Hải thông tin.
Minh Sơn - Phương Ánh