Bác gái sống chung với ông bà, mẹ và cậu tôi lập gia đình riêng. Bác muốn đứng tên trên phần đất để tiện trong các thủ tục giấy tờ, gia đình đồng ý. Tuy nhiên, bác đã lén bán một phần cho hàng xóm thông qua giấy tờ viết tay với lý do lấy tiền lo hương khói cho ông bà. Mẹ tôi và cậu không đồng ý vì cả hai vẫn thường xuyên góp tiền.
Phần đất còn lại sau bán khoảng 220 m2, bác cũng không có ý định chia cho mẹ và cậu tôi mà để xây nhà cho thuê. Sao di sản thừa kế mà mẹ và cậu lại không được hưởng? Gia đình chúng tôi có thể đòi lại miếng đất đã bị bác bán hay không? Chúng tôi có thể kiện bác về hành vi chiếm đoạt nhà cửa đất đai không? Xin chân thành cám ơn.
Luật sư trả lời
Theo điều 650, 651 Bộ luật Dân sự, nếu ông bà bạn mất đi mà không để lại di chúc thì di sản thừa kế sẽ được chia theo pháp luật (chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết).
Với quy định nói trên, ba người con của ông bà bạn có quyền ngang nhau đối với di sản ông bà để lại. Không ai có quyền tự ý định đoạt một phần hoặc toàn bộ di sản nếu không được sự nhất trí của những người còn lại. Mọi giao dịch liên quan đến di sản mà không có sự đồng thuận đều bị vô hiệu do vi phạm điều cấm của pháp luật.
Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, căn cứ điều 131 Bộ luật Dân sự mẹ hoặc cậu của bạn có quyền khởi kiện vụ án dân sự yêu cầu tòa án nhân dân có thẩm quyền tuyên hợp đồng (giao dịch) chuyển nhượng miếng đất do người bác thực hiện vô hiệu.
Theo đó, tòa án sẽ buộc các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật (miếng đất) thì tính trị giá thành tiền để hoàn trả.
Về khởi kiện chia thừa kế, một trong những người thuộc hàng thừa kế của ông bà bạn đều có quyền khởi kiện chia thừa kế đối với di sản mà người chết để lại. Trong quá trình giải quyết vụ kiện, một trong các đương sự có quyền yêu cầu tòa án xét xét, tuyên giao dịch chuyển nhượng đất của người bác vô hiệu theo quy định nói trên.
Trường hợp này tòa án sẽ giải quyết đồng thời hai quan hệ pháp luật là chia thừa kế và tuyên giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất vô hiệu.
Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty luật Bảo An, Hà Nội