Đề bài:
Trong chuyến đi khai trương Câu lạc bộ vườm ươm dành cho học sinh THCS ở Đồng Tháp, tôi nhận ra rằng ở Cao Lãnh những ngày này ở đâu cũng thấy sen. Hỏi ra mới biết sen được chọn là biểu tượng của tỉnh Đồng Tháp và người ta còn đưa ra một hình ảnh rất ngộ nghĩnh làm linh vật cho tỉnh, gọi là Bé Sen.
Thấy tôi quan tâm đến vấn đề này, các thầy cô ở trường chuyên Nguyễn Quang Diêu và Sở Giáo dục Đồng Tháp đã mời tôi đến ăn trưa tại Nhà hàng Đầm sen để ngắm sen và thưởng thức đặc sản của vùng đất Tháp Mười. Tức cảnh sinh tình, tôi đố mọi người bài toán nổi tiếng về bông sen trong hồ:
Trong một hồ nước có một bông sen. Cả bông sen và nhánh sen nhô lên mặt nước 0,5 m. Chợt có một ngọn gió thổi tới làm bông sen bị dạt xuống, chìm hẳn vào nước. Bằng mắt thường ta ước lượng được khoảng cách theo chiều ngang (tính theo mặt nước) từ chỗ ban đầu của bông sen (đúng hơn là nhánh sen) đến chỗ mà bông sen vừa chìm hẳn vào nước là 1,5 m.
Hỏi hồ nước sâu bao nhiêu m?
Bài toán này được lấy từ cuốn sách cổ Ấn Độ Lilavati của nhà toán học vĩ đại Bhaskaracharya (sinh khoảng năm 1114 sau công nguyên).
Đáp án:
Bài toán này bản chất không khó. Ta chỉ cần hình dung được hình huống là có thể mô hình hoán thành một bài toán tính toán đơn giản, chỉ dựa vào định lý Pythagore.
TS Trần Nam Dũng
ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia TP HCM