Tháng 10, Blade Runner 2049 ra mắt ở Bắc Mỹ, được báo giới, các nhà phê bình xem là một trong những phim hay nhất năm, là ứng viên sáng giá trong mùa giải thưởng sắp tới.
Vượt qua những thử thách đủ làm chùn bước bất kỳ nhà làm phim nào, đạo diễn Denis Villeneuve chứng minh anh là một trong những tài năng xuất sắc nhất thế hệ của mình. Cây bút Leah Greenblatt của tạp chí Entertainment Weekly gọi Villeneuve là một “auteur” (tác gia - những nhà làm phim có phong cách độc đáo tạo nên thương hiệu). Mới đây, tờ Guardian không ngần ngại xếp anh vào hàng ngũ những "auteur" đương thời như Christopher Nolan và Peter Jackson.
Denis Villeneuve nghiên cứu kịch bản trên phim trường "Blade Runner 2049".
Sinh ra tại Québec (Canada) năm 1967, cậu bé gốc Pháp Denis Villeneuve có tuổi thơ gắn liền với những bộ phim khoa học viễn tưởng thập niên 60-70. Trong một bài phỏng vấn với Variety, anh tiết lộ rất yêu thích các tác phẩm kinh điển như 2001: A Space Odyssey, Alien hay Close Encounters of the Third Kind. Khi còn ở trung học, Villeneuve từng dự định trở thành nhà nghiên cứu khoa học, nhưng rồi quyết định theo Đại học Quebec à Montréal để theo đuổi giấc mơ điện ảnh.
Những phim ngắn do Villeneuve thực hiện ở đại học gây chú ý, giúp anh nhận tài trợ từ Hiệp hội Điện ảnh Quốc gia Canada. Năm 1998, phim đầu tay August 32nd on Earth của anh được chọn trình chiếu ở hạng mục “Nhãn quan Độc đáo” tại Liên hoan phim Cannes, đồng thời giúp Villeneuve giành giải "Đạo diễn xuất sắc" tại Canadian Screen Awards khi mới 31 tuổi.
* Thế giới tương lai trong "Blade Runner 2049"
Thành công sớm, Villeneuve tiếp tục có những bước tiến vững chắc trong vai trò đạo diễn kiêm biên kịch với những tác phẩm tiếng Pháp như Maelstrom, Polytechnique và Incendies. Các phim giúp Villeneuve giành thêm hai giải "Đạo diễn xuất sắc" tại Canadian Screen Awards. Incendies được chọn đại diện Canada tranh giải Oscar "Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc" năm 2011 - mở đường cho nhà làm phim tiến vào kinh đô điện ảnh Hollywood.
Năm 2013 đánh dấu những bước chuyển quan trọng trong sự nghiệp của Villeneuve với thành công của Prisoners - phim của những “lần đầu tiên” của anh. Đây là tác phẩm nói tiếng Anh đầu tiên, là lần đầu anh thực hiện kịch bản do người khác chấp bút, và cũng là lần đầu Villeneuve chỉ đạo các sao hàng đầu của Hollywood như Hugh Jackman, Jake Gyllenhaal.
Trong hai năm 2015 - 2016, Villeneuve vụt sáng với những phim thành công về thương mại lẫn nghệ thuật như Sicario và Arrival. Hai phim này nhận được rất nhiều khen ngợi từ giới chuyên môn lẫn khán giả, gặt hái hàng loạt giải thưởng và đề cử, trong đó Arrival giúp Villeneuve lần đầu được đề cử Oscar 'Đạo diễn xuất sắc".
Phong cách cá nhân xuyên suốt
Denis Villeneuve là trường hợp hiếm hoi khi danh sách tác phẩm của anh trải dài qua nhiều dòng phim, với mức độ kinh phí và cách thực hiện khác nhau. Mỗi phim đều in đậm dấu ấn cá nhân và mang đến thành công nhất định.
Nhân vật trong phim anh thường mang động cơ tìm kiếm một câu trả lời hoặc một điều gì đó đã mất. Trong Incendies, người xem theo chân chị em Jeanne (Mélissa Désormeaux-Poulin) và Simon (Maxim Gaudette) đi tìm người cha và anh trai thất lạc. Prisoners là hành trình tìm kiếm con gái mất tích và hung thủ gây án của người cha Keller (Hugh Jackman) và thanh tra Loki (Jake Gyllenhaal). Arrival là nỗ lực giải mã lý do một chủng loài ngoài hành tinh tìm đến Trái đất của tiến sĩ Louise (Amy Adams). Tác phẩm mới nhất - Blade Runner 2049 - cũng là cuộc truy lùng người nhân bản của viên cảnh sát K (Ryan Gosling).
Sự tìm kiếm đó cung cấp một quá trình để Villeneuve khai thác những tác động, chuyển biến tâm lý của nhân vật, mang lại sự gần gũi và đôi khi là đồng cảm với nhân vật, dù thiện hay ác. Trong quá trình này, anh sử dụng những yếu tố rào cản để làm bật lên sự đấu tranh hoặc nghị lực của nhân vật, thường thấy nhất là rào cản về ngôn ngữ hoặc giao tiếp. Đó có thể là khác biệt giữa tiếng Pháp và tiếng Ả Rập trong Incendies, sự bế tắc trong giao tiếp với anh chàng thiểu năng trong Prisoners, và nhất là khoảng cách giữa ngôn ngữ loài người với ngôn ngữ ngoài hành tinh trong Arrival.
Những nhân vật chính trong các tác phẩm của Villeneuve đa phần được xây dựng với danh tính bí ẩn, lược bỏ quá khứ. Cách khai thác câu chuyện được anh cô đọng lại thành loạt tên phim chỉ với một từ ngắn gọn nhưng bao hàm được những ý niệm sâu xa như Prisoners, Enemy, Arrival...
Trong Prisoners, những người thật sự bị giam cầm là hai bé gái bị bắt cóc và anh chàng thiểu năng Alex (Paul Dano), nhưng cách xây dựng mâu thuẫn trong bản thân nhân vật khác giúp người xem hiểu rằng ai cũng đang là tù nhân của mình. Trong Arrival, thông qua sự xuất hiện của chủng loài ngoài hành tinh và quá trình khám phá ngôn ngữ của họ, nhân sinh quan của phim thu nhỏ lại thành sự đến và đi của cô con gái trong cuộc đời của tiến sĩ Louise.
Một cảnh qua lớp kính trong "Prisoners" gây hiệu ứng thị giác tốt, đồng thời gây cảm giác bất an trong không khí phim.
Về mặt kỹ thuật, phong cách cá nhân được Villeneuve định hình với các thủ pháp riêng, tổng hòa thành một đặc trưng độc đáo và dễ nhận diện. Phim của đạo diễn Canada thường có chuyển động chậm rãi, trải dài theo nhiều hướng nhìn: trên - dưới, trái - phải và xa - gần. Incendies, Prisoners và Sicario đều bắt đầu với những cảnh quay được thu ngược về phía người xem, từ từ hé lộ những diễn biến đầu tiên. Cách sắp đặt theo hướng hé lộ này được Villeneuve xử lý trong nhiều cảnh mà người xem được thấy phản ứng của nhân vật trước, sau đó mới chuyển tiếp đến nguyên nhân khiến họ phản ứng như vậy.
Nhà làm phim sử dụng rất nhiều cảnh thông qua những lớp kính, thường kết hợp với mưa, tuyết hoặc bụi bẩn, tạo nên những góc nhìn mờ ảo. Đây là những cảnh đòi hỏi tay nghề cao trong sắp đặt để xử lý hình ảnh phản chiếu.
Cách dựng phim của Villeneuve được tối giản nhưng không sơ sài, thường góp phần thể hiện dụng ý của tác giả. Trong những đoạn nói chuyện, Villeneuve thường chuyển sang những khung hình không có nhân vật nhưng vẫn giữ lời thoại, giúp cảnh quay thoát khỏi sự đơn điệu về mặt hình ảnh mà vẫn truyền tải đầy đủ thông tin. Những cảnh bạo lực trong phim của anh thường xuất hiện bất ngờ, không có dấu hiệu nào báo trước. Khi bạo lực ở mức ghê rợn, anh chuyển sang thể hiện những hình ảnh gián tiếp gợi lên sự khủng khiếp thay vì phô bày trực diện.
* "Sicario" là phim băng đảng, hình sự gây tiếng vang của Villeneuve
Bước lên đỉnh cao cùng Blade Runner 2049
Khi hay tin Denis Villeneuve sẽ thực hiện Blade Runner 2049 - phần tiếp theo của Blade Runner (1982) - giới yêu phim vừa háo hức vừa e dè, không biết đạo diễn Canada có đủ sức viết tiếp câu chuyện cho một tác phẩm kinh điển. Đây là tác phẩm có kinh phí lớn nhất của Villeneuve, đồng thời là dự án thử thách nhất sự nghiệp của anh. Trong buổi trò chuyện tại Google, Villeneuve chia sẻ nhận được sự ủng hộ tinh thần từ Ridley Scott - đạo diễn phần đầu đồng thời là nhà sản xuất phần mới. Ông để cho anh tự do sáng tạo.
Hai cảnh quay đẹp trong "Blade Runner 2049".
Khác với những sai lầm thường thấy khi các nhà làm phim không nắm rõ tinh thần và những yếu tố làm nên thành công cho bản gốc, Villeneuve xây dựng Blade Runner 2049 với sự trân trọng, kết hợp việc mở rộng và làm mới cho thế giới trong phim. Giống phần trước, thành phố trong phim vẫn đông đúc và u tối, với phong cách kiến trúc hiện đại xen lẫn phục hưng, kết hợp ánh sáng đa sắc của đèn neon và những bảng hiệu.
Nhà làm phim phát triển phần hình ảnh với kiến trúc và trang thiết bị hiện đại hơn, cùng nhiều hình ảnh quảng cáo bằng thực tế ảo. Thế giới trong Blade Runner 2049 được mở rộng ra những khu vực nuôi trồng, bãi rác hay vùng phóng xạ. Phong cách cá nhân của Villeneuve được áp dụng xuyên suốt với những khung hình từ tốn, cảnh hành động bất ngờ, tâm lý nhân vật được khắc họa sâu, nhất là những góc nhìn qua lớp kính được thể hiện tuyệt đẹp. Đạo diễn dùng hình ảnh như một hình thức dẫn chuyện, từ đó đặt ra những câu hỏi đầy ưu tư về triết học, bản chất con người.
Minh Dương