All Beethoven’s Piano Concertos with Dang Thai Son (Cùng Đặng Thái Sơn và toàn bộ tác phẩm của Beethoven viết cho đàn Piano và Dàn nhạc) là chương trình nhạc cổ điển đầu tiên diễn ra ở thủ đô trong năm 2013. Nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ độc tấu Piano Đặng Thái Sơn sẽ cùng Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam biểu diễn chuỗi 5 tác phẩm trong hai đêm 15/1 và 18/1 tại Nhà Hát Lớn Hà Nội.
Bản đầu tiên là Concerto Piano số 1, giọng Đô trưởng Op.15. Xuất bản lần đầu tiên vào tháng 3/1801 tại Vienne (Áo), concerto này được sáng tác và hoàn thành khoảng cuối năm 1795 hay 1796. Nó được sửa lại vào năm 1798 khi Beethoven soạn ba phần cadence khác nhau và được trình diễn ở Vienne bởi chính tác giả vào ngày 2/4/1800.
Beethoven ít yêu thích bản concerto này hơn bản được sáng tác trước nó. Ông tuyên bố: "Nó chưa thuộc vào hàng hay nhất của thể loại" và yêu cầu sự khoan dung từ thính giả vì coi nó là "đã của quá khứ". Người được tặng tác phẩm là công chúa Odescalchi. Độ dài biểu diễn trung bình 35-37 phút. Ba chương nhạc là Allegro con brio, Largo và Rondo (Allegro scherzando).
Bản thứ hai là Concerto Piano số 2, giọng Si giáng trưởng Op.19. Đây là bản sáng tác đầu tiên và được Beethoven biểu diễn lần đầu trước công chúng vào ngày 29/3/1795. Tuy nhiên, có lẽ nó đã được chỉnh sửa vào năm 1798 trong chuyến đi Prague (CH Czech) và hoàn thành trọn vẹn vào tháng 4/1801 – cũng là thời điểm xuất bản.
Nhà soạn nhạc vĩ đại người Đức từng tâm sự: "Đây là một bản concerto mà tôi không cho là thuộc vào loại những tác phẩm ưu tú của mình". Tuy nhiên sau lần công diễn, báo Wiener Zeitung đưa tin: "Ông L.V. Beethoven nổi tiếng đã thu được sự tán thưởng của công chúng. Người được tặng tác phẩm là Charles Niekl de Niekelberg". Độ dài biểu diễn trung bình 27-28 phút. Ba chương gồm Allegro con biro, Adagio và Rondo (Molto allegro).
Tiếp đến là Concerto Piano số 3, giọng Đô thứ Op.37. Tác phẩm này được viết hoặc được phác thảo vào năm 1800 nhưng chỉ được biết ở dạng cuối cùng vào năm 1802. Nó được biểu diễn lần đầu tiên trong một cuộc hòa nhạc lớn ở Vienne vào ngày 5/4/1803, cùng với bản oratorio Chúa Kitô ở dãy núi Oliviers và bản Symphonie số 2.
Bản Concerto này được xuất bản tháng 11/1824 và có lời đề tặng cho ông Hoàng Louis-Ferdinand của Phổ Vienne. Đây là bản Concerto lớn đầu tiên của Beethoven, trong giọng Đô thứ, đánh dấu tiến bộ rõ rệt trong sự cân đối giữa nhà độc tấu và dàn nhạc. Độ dài biểu diễn trung bình khoảng 35-37 phút. Các chương nhạc có tên Allegro con brio, Largo và Rondo (Allegro).
Bản Concerto Piano số 4, giọng Sol trưởng Op.58 được phác thảo vào năm 1802-1803, được viết phần lớn trong năm 1805 và hoàn tất năm 1806 hoặc đầu năm 1807. Tác phẩm này được biểu diễn lần đầu tiên trước công chúng ngày 22/12/1808 ở Nhà hát Theater an der Wien, Vienne (Áo) và có lời đề tặng cho Quận công nước Áo (lúc đó 19 tuổi và là học trò của Beethoven được một thời gian).
Trong bản nhạc này, Beethoven hoàn tất việc vượt khỏi các giới hạn của một "thể loại" mà bản Concerto số 3 muốn vượt qua nhưng chưa được. Đây là một tuyệt tác của văn liệu Piano hòa tấu và của Piano nói chung. Độ dài biểu diễn trung bình của tác phẩm này là 31-32 phút. Ba chương được nối tiếp nhau như sau – Allegro moderato, Andante con moto và Rondo vivace.
Tác phẩm cuối cùng là bản Concerto Piano số 5, giọng Mi giáng trưởng Op.73. Đây là bản Concerto cuối cùng của ông viết cho Piano, được sáng tác vào năm 1809 trong hoàn cảnh bi đát: Áo chuẩn bị có chiến tranh. Nó bị gián đoạn vì những cuộc ném bom, sau đó thủ đô Vienne bị chiếm đóng. Tới tháng 10/1809, Beethoven mới hoàn thành tác phẩm.
Quận công Rodolphe là người được tặng bản Concerto số 5 (cũng như bản số 4). Tuy nhiên tác phẩm không được trình diễn ở Vienne mà ở Gewandhaus Leipzig vào tháng năm 1811 và được nhận xét là "Độc đáo, đầy sự phóng túng và tạo được hiệu ứng". Lần trình tấu đầu tiên ở Vienne chỉ được diễn ra vào năm 1812.
Ban đầu, tác phẩm này được đặt biệt danh là "Hoàng đế" hay "Của hoàng đế". Tuy nhiên, bản thân Beethoven cho các nhà xuất bản biết rằng ông chỉ chấp nhận một cái tên là Bản Concerto lớn. Phần nhạc độc tấu đòi hỏi một cây đàn Piano hòa tấu hiện đại lớn mà những Concerto của Mozart trước đây chưa yêu cầu, kể cả những Concerto đầu tiên của Beethoven. 38 đến 41 phút là độ dài trung bình của tác phẩm này. Ba chương nhạc gồm có Allegro, Adagio un poco mosso và Rondo (Allegro ma non troppo).
Đặng Thái Sơn là con của nhà thơ Đặng Đình Hưng và nữ nghệ sĩ dương cầm Thái Thị Liên - một trong những nữ nghệ sĩ dương cầm đầu tiên của Việt Nam tốt nghiệp khoa Dương cầm tại Nhạc viện Prague (Tiệp Khắc cũ). Ông là một trong những nghệ sĩ đầu tiên được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân khi mới 26 tuổi và là nghệ sĩ nhân dân trẻ nhất khi được trao tặng danh hiệu này từ trước đến nay.
Đặng Thái Sơn từng được mời lưu diễn tại hơn 40 nước và được vinh danh "Giáo sư danh dự" của Học viện Âm nhạc Bydgoczsz, Ba Lan. Mùa diễn 2012 – 2013 của ông bắt đầu bằng chuyến lưu diễn tại Brazil cùng dàn nhạc Orchestra della Svizzera italiana của Thụy Sĩ. Tháng 11/2012, ông và dàn nhạc New Japan Philharmonic đã biểu diễn toàn bộ chuỗi 5 tác phẩm lãng mạn của Beethoven viết cho đàn Piano và dàn nhạc với hai đêm hòa nhạc tại Tokyo, Nhật Bản.
Nhân dịp về nước trình diễn, NSND Đặng Thái Sơn sẽ trả lời trực tuyến trên VnExpress, chia sẻ về với độc giả về cuộc đời, sự nghiệp của mình, vào 14h30 ngày 10/1. Độc giả bấm vào đây để đặt câu hỏi cho nghệ sĩ.
Nguyên Minh