Với công suất 320 MW, Bản Vẽ là công trình thủy điện lớn nhất Bắc miền Trung, cung cấp cho lưới điện quốc gia, một phần cho nước bạn Lào, đồng thời cấp nước sinh hoạt, sản xuất, đẩy mặn, chống lũ cho vùng hạ lưu sông Cả. Từ khi công trình được xây dựng, hàng ngàn hộ dân vùng lòng hồ của huyện Tương Dương (Nghệ An) đã được bố trí về các khu tái định cư mới.
 |
|
Người dân dựng lán trại sống tạm bợ trong lòng hồ Bản Vẽ, họ đang đối mặt với nhiều hiểm nguy khi mùa tích nước đang tới. Ảnh: Nguyên Khoa. |
Hiện nay, lòng hồ thủy điện đang trong quá trình tích nước, nhưng vẫn còn gần 200 hộ dân cố bám trụ tại đây để mưu sinh. Ông Vi Tân Hợi, Phó chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết, ngoài 33 hộ của bản Chà Coong chưa di dời từ khi nhà máy khởi công thì hiện nay, 161 hộ khác cũng đã bỏ các khu tái định cư để trở về bản cũ sinh sống.
“Trong số này nan giải nhất là 33 hộ của bản Chà Coong, họ đang thực hiện chiến lược 'cố thủ' lâu dài bằng việc tự bầu trưởng bản và chia dân thành 2 khu vực, tự đào đường giao thông dài gần 1km, và xây dựng ống dẫn nước ở dưới lòng hồ lên khu dân cư”, ông Hợi cho biết.
Đối với những hộ dân đã đến khu tái định cư rồi lại trở về thì bản cũ đã ngập nước, nhiều hộ này chặt nứa, kết bè sống tạm trên lòng hồ. Họ đang chịu cảnh sống chung với ô nhiễm, dịch bệnh có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Đặc biệt, mùa mưa lũ đang đến gần, tính mạng bà con, kể cả nhà cửa, tài sản rất dễ bị nhấn chìm trong biển nước.
Đó là chưa kể những hộ dân này hoàn toàn không có hộ khẩu, hộ tịch, con em không được đến trường, các điều kiện về y tế, giáo dục, sinh hoạt văn hóa cộng đồng không hề có.
Mặt khác, việc bà con tự ý ở lại trong vùng lòng hồ cũng đang đặt chính quyền vào thế khó. Những hộ dân này đêm thì ở trong lều tạm, ngày đi phát rừng làm rẫy khiến cho nguy cơ cháy rừng luôn hiển hiện. “Từ khi người dân trở về, huyện Tương Dương đã cắt cử người liên tục giám sát nhưng không xuể, người dân vẫn tự ý phá rừng, làm rẫy”, ông Hợi cho biết.
Có nhiều lý do khiến những hộ đồng bào dân tộc Thái ở đây vẫn quyết tâm ở lại. Một số hộ dân không chấp nhận giá đền bù, một số hộ khác đã nhận đủ tiền đền bù nhưng chưa chịu đi và nhiều hộ dân khác quay về bản cũ vì không sống được ở khu tái định cư.
Anh Chưởng Văn Hùng đã di cư đến bản mới Kim Hồng xã Ngọc Lâm (huyện Thanh Chương) nhưng vẫn quay về sống tạm bợ ở lòng hồ. “Ở đó không đất sản xuất, xa trường học, không nước sinh hoạt, không nhà vệ sinh; gạo trợ cấp của nhà nước chậm, ma túy thì lây lan chóng mặt nên phải bán nhà trở về quê cũ”, anh Hùng cho biết.
Trong khi người dân đang bám víu ở vùng lòng hồ, đối mặt với nhiều hiểm nguy và thiệt thòi thì chính quyền địa phương vẫn đang lúng túng. Ông Vi Tân Hợi, Phó chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết: “Trong thời gian qua huyện nỗ lực tuyên truyền thuyết phục bà con đến nơi ở mới, không sống trong lòng hồ nữa nhưng vì các khu tái định cư chưa đáp ứng được nguyện vọng của dân nên bà con vẫn quay lại. Trách nhiệm chính của vấn đề này thuộc về UBND huyện Thanh Chương và Ban quản lý thủy điện 2”.
Sau khi UBND tỉnh Nghệ An chỉ đạo các huyện Thanh Chương, Tương Dương phối hợp Ban quản lý Thủy điện 2 giải quyết kịp thời các chế độ chính sách cho người dân lòng hồ, nhanh chóng bàn giao đất để người dân ổn định cuộc sống, huyện Thanh Chương đã thống kê diện tích đất mà các hộ dân ở vùng tái định cư được chia, những hộ nào còn thiếu; rà soát lại hệ thống nước sạch, trường học và nắm tâm tư nguyện vọng của bà con để người dân sớm ổn định cuộc sống.
“Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy có hiện tượng người đến trước chiếm đất sản xuất của người đến sau, người dân không hoàn toàn bỏ nơi ở mới mà chỉ có những lao động chính quay về vùng lòng hồ để đốt rẫy sản xuất mà thôi. Để giải quyết dứt điểm vấn đề này, rất cần sự phối hợp giữa các bên liên quan”, ông Nguyễn Hữu Vinh, Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương, nói.
Khi địa phương chưa tìm ra giải pháp khả thi thì đồng bào dân tộc Thái vẫn tiếp tục hồi hương về nơi ở cũ. Theo thống kê của huyện Tương Dương, từ sau Tết đến nay, đã có thêm 40 hộ trở về bản cũ ở lòng hồ.
Nguyên Khoa