Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân. Ảnh: Hoàng Hà. |
Trước khi bước vào phần trả lời chất vấn, ông Nhân cho biết, tại kỳ họp này, ông đã nhận được 30 câu hỏi tập trung vào 9 vấn đề lớn. Như vậy, Bộ trưởng Giáo dục là thành viên Chính phủ nhận được nhiều chất vấn nhất tại kỳ họp này.
Đổi mới quản lý đại học nhưng vẫn phải "tiền kiểm"
Mở đầu phiên chất vấn, đại biểu Nguyễn Lân Dũng đã đề cập thẳng đến câu chuyện thời sự về đổi mới giáo dục đại học và trường hợp của ĐH FPT. "Tại sao Bộ chỉ duyệt tuyển sinh 500 chỉ tiêu cho ĐH FPT trong khi họ cam kết trao học bổng, việc làm cho sinh viên sau tốt nghiệp... Tại sao Bộ không cho trường này tuyển sinh nhiều đợt?".
Theo ông Nguyễn Thiện Nhân, giáo dục đào tạo có vị trí đặc biệt. Do vậy, các cơ sở phải phải có đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất đủ điều kiện mới được mở trường, giao chỉ tiêu đào tạo. Trường hợp của ĐH FPT, Thủ tướng đã có quyết định thành lập trường để đào tạo lực lượng kỹ sư công nghệ thông tin. Sau khi ĐH này có hồ sơ đầy đủ về cơ sở vật chất, giảng viên... lãnh đạo bộ đã duyệt cho trường tuyển sinh 500 chỉ tiêu.
Theo ông Nhân, để ràng buộc, Bộ yêu cầu trong khi chưa có chương trình khung ĐH ngành kỹ thuật phần mềm, ĐH FPT có trách nhiệm phát triển chương trình đào tạo dựa trên những quy định chung về cấu trúc chương trình đào tạo ĐH của Bộ GD&ĐT và dựa theo những chuẩn mực về chương trình như trường đã đăng ký. .
"Cũng có ý kiến là bỏ "tiền kiểm" mà chỉ "hậu kiểm" chất lượng sinh viên tốt nghiệp nhưng tôi thấy không ổn. Nếu sau khi ra trường "hậu kiểm" không đạt, người học sẽ nói trách nhiệm quản lý của bộ. Giáo dục là dịch vụ có điều kiện nên phải tiền kiểm. Tôi biết, một số nhà khoa học cũng chưa đồng tình lắm về vấn đề này", ông Nhân nói.
Bộ trưởng cho biết, ngành quyết tâm là các giảng viên đứng trên bục giảng trường ĐH phải có trình độ Tiến sĩ. Những người làm công tác khác có thể có trình độ thấp hơn, như thạc sĩ. Sắp tới sẽ có quy chế trưởng khoa trong các ĐH phải là Tiến sĩ. "Chúng tôi sẽ có tờ trình Chính phủ đề nghị các giáo sư có kinh nghiệm và còn sức khỏe vẫn tiếp tục tham gia công tác. Đây là tài sản vô giá, không thể để phí khi để các giáo sư đồng loạt về hưu".
Theo đại biểu Chu Quang Hòa, một trong những nguyên nhân dẫn đến tiêu cực và bệnh thành tích trong giáo dục là tổ chức loại hình giáo dục đào tạo, trong đó có hệ tại chức. Đại biểu này ví von, cả nước đang có hơn "60 trường đại học Bách khoa tại các địa phương". Qua tiếp xúc, cả người dạy và người học đều thấy rằng hiệu quả thì ít mà tiêu cực thì nhiều, chất lượng đào tạo thấp. "Xin hỏi bộ trưởng có nên tiếp tục duy trì không?"
Câu hỏi khá khó đã khiến Bộ trưởng Nhân nhíu mày. "Nguồn thu chủ yếu các trường đại học hiện nay là đào tạo tại chức. Chúng tôi cũng có nhận thức được bất cập đào tạo, nhưng giải quyết thì phải có lộ trình. Nếu siết chặt ngay thì ảnh hưởng đến "nồi cơm" của họ".
Trả lời chất vấn của đại biểu Huỳnh Minh Hoàng về tình trạng luận án, luận văn "xếp xó", ông Nhân cho biết sắp tới Vụ Khoa học Công nghệ và Trung tâm tin học của Bộ GD&ĐT sẽ thiết lập chợ công nghệ trên mạng để đưa những kiến thức này đến mọi người.
Chấp nhập tỷ lệ tốt nghiệp thấp
Là một người thường xuyên tiếp xúc với thày trò các trường phổ thông, đại biểu Nguyễn Lân Dũng cho biết, theo phản ánh của giáo viên, học sinh phổ thông, hiện chỉ chú trọng 3 môn thi ĐH. Với tình hình học tập này, nếu thi nghiêm túc có thể 30-50% học sinh đạt điểm trung bình. "Nếu làm nghiêm, tỷ lệ tốt nghiệp thấp như vậy, Bộ trưởng sẽ xử lý ra sao trước áp lực của xã hội?", đại biểu Dũng nói.
"Chúng ta chỉ có 2 con đường. Thứ nhất, là tạo cho các em động lực học tập, để các em thành người có ích cho xã hội. Khi các em chưa đạt yêu cầu thì chúng ta phải nói với các em là chưa đạt. Thứ hai, chúng ta chấp nhận cấp bằng cho các em chưa đạt yêu cầu để các em vào đời mà không đủ khả năng học nghề", Bộ trưởng Nhân đặt vấn đề.
Ngừng lại giây lát, ông Nhân bộc lộ luôn quan điểm: "Vừa qua chúng ta đặt vấn đề thi cử nghiêm túc. Thà để các em ở lại một năm để học tập còn hơn cho các em lên lớp cao mà không có kiến thức. Hiện tỷ lệ học sinh tiểu học đang giảm mạnh, trong khi đội ngũ giáo viên không thay đổi. Vì vậy, nếu dưới 20% học sinh ở lại lớp cũng không có vấn đề lớn lắm về giáo viên".
Trả lời câu hỏi của đại biểu Hoàng Văn Xim về việc thí điểm phân ban không có ban cơ bản, nhưng khi triển khai lại có ban này, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cho biết, chủ trương phân ban đã có từ những năm trước, lúc đầu có thí điểm ban Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội. Tuy nhiên, qua thực tế thí điểm Bộ đã có điều chỉnh. Năm học này, ngành triển khai đại trà 3 ban thì Ban cơ bản chiếm 73% học sinh
"Việc có thêm ban cơ bản là do lãnh đạo bộ tạo điều kiện thêm sự lựa chọn cho học sinh. Tuy nhiên, nhiều học sinh ban cơ bản cũng có xu hướng chọn các môn nâng cao tự nhiên hoặc xã hội. Số học sinh học ban cơ bản không học nâng cao chỉ chiếm 25%", ông Nhân nói.
Dạy thêm học thêm - đang lấy ý kiến nhân dân
Sau khi đánh giá cao phần trả lời của bộ trưởng, đại biểu Trần Đắc Sửu đề cập đến vấn đề bức xúc nhiều năm nay là dạy thêm, học thêm: "Xin hỏi bộ trưởng các nước WTO có bao nhiêu nước có dạy thêm học thêm. Khi vào WTO cần nhất là những người có tính sáng tạo, xin ông cho biết, việc dạy thêm có làm mất tính tư duy tìm tòi của học sinh".
Khẽ mỉm cười, người đứng đầu ngành giáo dục đã đưa ra những con số khá bất ngờ, tỷ lệ học sinh học thêm của Braxin là 50%, Hong Kong 40%, Nhật Bản 70%, Malaysia hơn 80%. Ở một số nước châu Phi tỷ lệ học sinh học thêm cũng khá cao.
"Chúng tôi đưa ra con số như vậy không phải khen mình, nhưng một số dân tộc châu Á, châu Phi có thói quen học thêm. Bản thân dạy thêm học thêm không xấu, vấn đề là động cơ của người dạy. Ví dụ con em mình học kém mời thày phụ đạo cũng là lẽ thường".
Bộ GD&ĐT đã xin ý kiến nhân dân về dự thảo Quy chế dạy thêm học thêm. Học sinh học 2 buổi/ngày không phải học thêm. Các trường không dạy thêm học sinh tiểu học.
Sáng thứ hai, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân sẽ tiếp tục đăng đàn Quốc hội.
Việt Anh