Trong 3 năm gần nhất, ngành Dân tộc học tuyển được một học viên, ngành Khảo cổ học được 3 người, ngành Ngôn ngữ Nga 4 người. Số liệu này được TS Dương Minh Quang (Phó trưởng Khoa Giáo dục) nêu tại hội thảo bàn về tuyển sinh sau đại học, ngày 6/11.
Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn có 29 chương trình, nhưng nhiều ngành khó tuyển học viên, số lượng tuyển sinh liên tục giảm. Năm 2017 trường tuyển được 403 học viên cao học thì năm 2018 còn 343. Thực tế đang có sự cạnh tranh lớn trong việc tuyển sinh sau đại học, và lượng học viên tăng mạnh ở các trường tư thục.
Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong năm 2017-2018 lượng tuyển sinh mới trình độ thạc sĩ là hơn 45.000 người, trong đó cơ sở công lập là hơn 39.000 người ( giảm 1,6%), còn lại là tư thục (tăng 70% so với năm trước). "Phương thức tuyển sinh thiếu linh hoạt là một trong những nguyên nhân khiến nhiều trường công kén học viên sau đại học", ông Quang nói.
Hiện, hầu hết đại học tuyển sinh theo quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo - tức phải thi tuyển, rất khó. Trong khi đó, một số trường đại học lớn ở Singapore, Malaysia, Philippines, Thái Lan xét tuyển hồ sơ qua đăng ký trực tuyến và phỏng vấn. Các trường ở Anh, Pháp, Hà Lan, Thụy Điển không yêu cầu thi mà xét tuyển dựa trên hồ sơ. Chưa kể các trường đại học nước ngoài có nhiều chính sách hỗ trợ chi phí học và sinh hoạt với nhiều đãi ngộ trong khi chính sách ở các trường trong nước chưa hấp dẫn.
TS Trần Văn Thắng phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Mạnh Tùng. |
Cùng quan điểm, Thạc sĩ Phạm Trường Thọ (Phó phòng Sau đại học) cho biết, khoảng 5 năm trở lại đây, số lượng dự tuyển đầu vào sau đại học ở trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn dưới 1.000 người, giảm mạnh so với khoảng 10 năm trước đó (duy trì khoảng 1.500 người mỗi năm).
Ngoài nguyên nhân chủ quan từ phía trường, ông Thọ cho rằng ngày càng nhiều đại học mở đào tạo sau đại học, nhiều nơi chạy theo lợi nhuận, chú trọng thu hút thí sinh mà không quan tâm chất lượng. Điều này cũng tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trong tuyển sinh sau đại học.
Tại hội thảo, nhiều giảng viên đã đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng tuyển sinh sau đại học, trong đó chất lượng đầu ra của học viên được xem là kênh quảng bá tốt nhất cho các trường. Họ cho rằng trường đại học phải đẩy nhanh tự chủ, nhất là tự chủ học phí để giúp việc tuyển sinh ở các địa phương dễ dàng hơn, cơ sở vật chất được nâng cao.
TS Trần Văn Thắng (Trưởng phòng Sau đại học) cho rằng, không thể đánh đổi số lượng tuyển sinh lấy chất lượng đào tạo. Đầu vào của tuyển sinh sau đại học cần được xác định trước hết từ những sinh viên đã tốt nghiệp ở trường. "Quá trình học cũng phải thay đổi, tăng tính gắn kết giữa học viên với trường, khoa trong nghiên cứu khoa học. Hiện nay, học viên vẫn chưa có cơ hội tiếp xúc, làm việc với giảng viên nhiều", ông Thắng nói.
Chương trình đào tạo sau đại học cũng được đề xuất được cập nhật liên tục so với thị trường lao động, theo kịp sự biến đổi xã hội.
Không riêng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, tại các trường thành viên Đại học Quốc gia TP HCM, số lượng dự tuyển sau đại học cũng giảm đáng kể. Theo số liệu năm 2018, Đại học Quốc gia TP HCM đào tạo 105 ngành thạc sĩ, 79 ngành tiến sĩ với quy mô hơn 7.000 học viên cao học, hơn 1.100 nghiên cứu sinh. Từ năm 2012 đến 2017, số thí sinh trúng tuyển đạt khoảng 85% so với chỉ tiêu.
Tỷ lệ thí sinh cao học trúng tuyển ở từng trường thành viên cũng giảm mạnh. Trường Đại học Bách khoa năm 2016 chỉ tuyển đạt 67%, Công nghệ thông tin là 57%.