Xuất thân từ gia đình khá giả ở Cà Mau, Phan Bá Tòng (hiện 42 tuổi) được học hành chu đáo, đặc biệt rất giỏi tiếng Anh. Thời trẻ, anh này rời quê lên Cần Thơ làm tiếp tân ở khách sạn trước khi trở thành tay pha chế rượu có tiếng ở đất Tây Đô được nhiều dân chơi, đại gia biết tới.
Khoảng năm 2000, Phan Bá Tòng thường phục vụ cho thương nhân người Mỹ trong lĩnh vực xuất nhập khẩu thủy sản. Thấy nam thanh niên giỏi ngoại ngữ, có đầu óc quản lý, ông này đề nghị hợp tác mở đại lý cung cấp hàng thủy sản sang Mỹ, chủ yếu là cá tra, basa phi lê.
Ông Tòng Thiên Mã bên siêu xe thời còn thịnh vượng. Ảnh: A.X
Nhờ tài sắp xếp đầu vào ổn định, chi phí cạnh tranh, các sản phẩm của Tòng được xuất qua Mỹ ngày một nhiều. Tiếp đó, một số chủ nhà máy chế biến cá tra xuất khẩu hợp tác tốt và đứng ra đỡ đầu cho anh ta làm ăn. Cuộc đời Phan Bá Tòng "sang trang" từ đó.
"Anh ta nhỏ tuổi, mới vào nghề nhưng tham vọng rất lớn. Muốn trở thành bá chủ trong ngành chế biến cá tra, ba sa xuất khẩu ở miền Tây nên bằng mọi giá Tòng phải tổ chức sản xuất lớn", một đàn anh có thâm niên trong ngành thuỷ sản nói về Tòng.
Sau thời gian làm đại lý, năm 2005 Phan Bá Tòng tách ra thành lập Công ty TNHH xuất nhập khẩu thủy sản Thiên Mã. Biệt danh Tòng Thiên Mã cũng xuất phát từ đây.
Làm ăn thuận lợi, là doanh nhân trẻ có uy tín, được sự hậu thuẫn của nhiều ngân hàng, Phan Bá Tòng chú tâm thực hiện ước mơ của mình. Ông chủ trẻ lần lượt xây 3 nhà máy chế biến thủy sản; 12 trang trại nuôi trồng khép kín quy mô 100 ha, đảm bảo nguồn nguyên liệu 40.000 tấn mỗi năm. Báo cáo của ngành chức năng cho thấy, những lúc cao điểm công ty của Tòng xuất khẩu 50-70 triệu USD một năm, giải quyết việc làm cho 3.000-4.000 công nhân...
Theo điều tra ban đầu, Phan Bá Tòng tậu siêu xe Hummer H2 từ mỹ, biển số 3333 và chiếc ôtô Camry biển 9999. Đặc biệt, ông này nổi tiếng chịu chơi, xài tiền như nước nên mỗi lần đi tiếp khách đều có rất nhiều "chân dài" phục vụ đàn hát. Một lần, doanh nghiệp đàn anh ở Tây Đô mời về nhà nhậu, Tòng điều ôtô 16 chỗ chở hơn chục ca sĩ (nửa đoàn cải lương ở miền Tây) đến hát hò và phục vụ rượu bia với tiền "boa" hậu hĩnh.
Tòng đang "ở nhờ" trong chính ngôi biệt thự trước đây của mình tại trung tâm Cần Thơ. Ảnh: Cửu Long
"Tiếp viên các quán nhậu sang trọng ở Cần Thơ mỗi khi đại gia Tòng đến rất mừng vì ngoài việc được bo hậu hĩnh. Chỉ cần được nhờ mua vài trái chuối nướng, bắp... là các cô có 500 đến một triệu đồng. Hồi đó cậu ấy phất lên ào ào, từng bàn với tôi kế hoạch mua máy bay trực thăng để phục vụ việc làm ăn, thăm vùng nuôi cá, vui chơi và phải sang Mỹ học lái", một doanh nhân ở Cần Thơ kể.
Ông cho biết thêm, thời điểm năm 2010, ngành cá tra Việt Nam bước vào giai đoạn khủng hoảng, Công ty Thiên Mã cũng nằm trong vòng xoáy khắc nghiệt này. Cạnh tranh gay gắt với hàng trăm doanh nghiệp cùng ngành, nhất là các đơn vị làm ăn chụp giựt, phá giá. Trong khi nợ ngân hàng với lãi suất cao từ những lần vay trước ngày một lớn, Công ty Thiên Mã bắt đầu mất cân đối thu chi.
"Để cứu công ty bên bờ vực phá sản, như một số đại gia thủy sản khác ở miền Tây, Tòng Thiên Mã phải tìm cách vay thêm vốn mới để trả nợ cũ. Cứ thế ngày càng lún sâu trong nợ nần", doanh nghiệp đàn anh của Tòng chia sẻ.
Cuối năm 2012, Phan Bá Tòng tuyên bố công ty thua lỗ, mất khả năng thanh toán khoản nợ gần 600 tỷ đồng của các ngân hàng ở Cần Thơ, Hậu Giang và các doanh nghiệp, người dân nuôi cá… Cùng lúc anh ta kêu gọi các nhà đầu tư, công ty mua bán nợ tham gia tái cấu trúc; đề nghị các ngân hàng cho khoanh nợ...
Một số đơn vị đã mua lại hoặc trưng thu các nhà máy chế biến, trang trại của Tòng Thiên Mã. "Hiện có 2 nhà máy hoạt động gia công cá tra xuất khẩu rất cầm chừng với vài trăm công nhân. Hơn một năm qua, đơn vị này không có báo cáo quá trình hoạt động nữa", ông Võ Thanh Hùng - Trưởng ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp Cần Thơ cho hay.
Siêu xe của Phan Bá Tòng cũng bị cơ quan thi hành án phát mãi để trả nợ cho một ngân hàng. 3 căn biệt thự trị giá hàng chục tỷ đồng của ông ta lần lượt được bán hoặc trừ nợ cho một đại gia bất động sản ở Cần Thơ. Hơn 3 năm trước, mọi thủ tục sang tên đã xong nhưng ông xin ở lại 6 tháng sẽ dọn đi.
Ngày 31/3, Cục cảnh sát Kinh tế (C46) Bộ Công an bắt Phan Bá Tòng cùng kế toán trưởng công ty là Trần Thị Diễm vì tình nghi liên quan đến hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản hàng trăm tỷ đồng.
Bước đầu, cơ quan chức năng xác định có nhiều ngân hàng ở Cần Thơ, Hậu Giang cho doanh nghiệp này vay hàng trăm tỷ đồng nhưng không có khả năng thu hồi vốn.
Cửu Long