Lê Bảo
- Tại Ngày thơ Việt Nam, nhiều người khá sốc trước tuyên bố của chị là "thích thơ mình nhất". Dựa vào đâu mà chị quá tự tin như vậy?
 |
|
Nhà thơ Dạ Thảo Phương. Ảnh: V.N.T. |
- Tôi không bao giờ khẳng định "thích thơ mình nhất", mặc dù đã là người làm thơ, ai cũng ít nhiều thích những đứa con tinh thần của chính mình. Nguyễn Lương Ngọc, Nguyễn Quang Thiều, Ngô Tự Lập, Phan Huyền Thư, Vi Thùy Linh, Nguyễn Vĩnh Tiến... là một số trong những nhà thơ mà tôi trân trọng. Họ, dù có những phong cách và ở những mức độ khác nhau, đều đã hoặc đang tìm được cho mình một giọng thơ riêng, kiên trì khẳng định nó. Đó là điều rất quan trọng, thể hiện bản lĩnh người sáng tác. Nhiều nhà thơ khác cũng có những bài thơ gây ấn tượng mạnh với tôi, như Bế Kiến Quốc với bài Hoa huệ trắng viết từ những năm bảy mươi của thế kỷ trước: "Hoa huệ trắng mà bức tường cũng trắng/ Sao bóng hoa trên tường lại đen/ Em nhìn đi đâu thế em...". Còn người có ảnh hưởng mạnh nhất đến ý thức sáng tác của tôi là nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.
Đó là những gì tôi đã trao đổi với người dẫn chương trình Ngày thơ Việt Nam, nhưng không hiểu sao lên sân khấu nó lại khác hẳn đi như vậy.
- Nhưng "văn mình vợ người", nếu nói mình yêu thơ của chính mình thì điều đó cũng đâu có gì quá sai. Chị thấy sao?
- Câu đó không hợp với tôi. Với tôi, người đàn ông của tôi sẽ là người đàn ông có giá trị nhất (vì vậy mà tôi mới chọn). Còn văn mình hay văn người thì không quan trọng bằng văn ấy có đem đến cho tôi một rung động thẩm mỹ hay không. Tôi rất dị ứng với thái độ hễ thấy ai khác mình là phủ nhận sạch trơn. Anh có quyền nói anh thích hay không thích thơ người ta, nhưng đừng xưng xưng bảo thơ người này không phải là thơ, thơ người kia là "rởm", chỉ thơ mình mới là "xịn nhất quả đất". Ngay cả với thơ tôi, đương nhiên có những bài tôi rất yêu, nhưng có những bài vẫn được một số bạn đọc nhớ mà bản thân tôi lại không thích nữa. Tôi "tiết kiệm" sự xuất hiện đến mức nhiều người đã tưởng lầm tôi không còn làm thơ. Thực tế là tôi vẫn tiếp tục sáng tác. Những bài thơ tôi đăng trong một số tuyển tập thơ gần đây và mang đến Ngày thơ Việt Nam đều là những bài thơ mới.
- Cũng trong ngày Thơ, chị tuyên bố coi báo chí là một nghề phản thơ. Tại sao chị nói thế trong khi bản thân đang giữ vai trò biên tập, phóng viên tại một tờ báo có tiếng?
- Theo kinh nghiệm của riêng tôi, tác động của nghề báo với việc làm thơ có cả hai mặt - tệ và tốt. Tệ, nhất là với những người làm báo ở lĩnh vực văn hoá nghệ thuật như tôi, vì nghề này dễ tạo ảo tưởng là mình đang làm công việc rất gần với nghệ thuật. Ảo tưởng ấy rất có thể trở thành một sự đánh lạc hướng nhu cầu sáng tạo. Những bận rộn triền miên và luôn ở tình trạng "cấp cứu" của việc làm báo đã băm vụn thời gian, làm tâm trí dễ bị mất độ lắng. Nhưng cũng không thể phủ nhận những tác động tích cực của nghề báo với việc sáng tác, nhất là với người viết trẻ. Trước khi đi làm, cuộc sống của tôi rất khép kín, chỉ biết đến sách vở, gia đình và một vài người bạn. Tôi biết ơn quãng thời gian làm báo, chính nó đã cho tôi cơ hội gặp nhiều, thấy nhiều, học nhiều. Mặc dù trong quãng thời gian ấy tôi từng bị thất vọng, thậm chí tổn thương, nhưng tất cả buồn vui đã giúp tôi bản lĩnh hơn, bớt ảo tưởng hơn vào cuộc sống, vào nghệ thuật và chính bản thân mình.
Một lần nữa tôi rất tiếc là những điều này mình đã trao đổi với MC, thậm chí cẩn thận xem lại văn bản, nhưng không hiểu sao khi ra sân khấu nó lại thành những "tuyên ngôn" như vậy, làm nhiều người hiểu lầm. Việc này đã tạo áp lực tâm lý khá lớn với tôi những ngày sau đó.
- Và chị nghĩ đến việc thanh minh...
- Những gì tôi đang nói đây chỉ là bày tỏ quan điểm của mình chứ không phải thanh minh hoặc tỏ vẻ khiêm tốn. Với tôi, sự thật quan trọng hơn thái độ khiêm tốn. Tôi không sống vì dư luận, nhưng tôi khó chịu khi dư luận dựa trên những tuyên ngôn mà tôi không hề nói, làm phiền lòng những người thân của tôi.
- Với "Câi Mù" trong Ngày thơ Việt Nam, chị là nhân vật khá nổi bật. Vì sao chị lại có ý tưởng lạ này?
- Ngoài góc thơ với bài Họa sĩ mù được trình bày dưới dạng bản thảo chép trên nền giấy dầu xé dán, và một rổ táo ta (vừa để thưởng ngoạn, vừa để thưởng... vị), tôi góp vào Vườn thơ trẻ một "Cây ý tưởng". Cây ý tưởng của tôi tên là Câi Mù, đó cũng là tên bài thơ tôi viết trên bức trướng treo trên "thân cây" (là một chiếc câu liêm đỏ). Trên nền bức trướng là hai vệt dấu chân đỏ choe choét của một nam, một nữ. Tên bài thơ được viết trên một tấm biển kiểu biển tên phố, và dấu chấm hết của bài thơ là một phiên bản thu nhỏ của biển báo giao thông cấm vượt. Khi "trồng" Câi Mù, quả thật tôi không dám nghĩ nó lại được quan tâm đến thế. Hôm đó, giao lưu đầu tiên của tôi với bạn đọc lại là một cú suýt bị "đánh đòn". Có một bác hỏi tôi tại sao lại viết là Câi Mù. Rồi không cần nghe tôi giải thích, bác chỉ vào mặt tôi: "Cháu không được phép làm như vậy! Cháu viết thế là viết bậy, làm quấy, là bóp méo tiếng Việt...".
Nhiều người xem hôm đó cũng thắc mắc với tôi về chữ Câi Mù. Nhiều người cho là tôi viết sai chính tả, thậm chí là xúc phạm tiếng Việt. Tôi đã có gần 10 năm làm nghề biên tập chữa lỗi chính tả. Trường hợp Câi Mù, tôi chủ định viết khác chính tả thông thường, một việc vốn không mới mẻ gì. Năm ngoái, nhà thơ Dương Tường đã xuất bản tập thơ dày đặc những bài thơ viết theo lối chính tả đó, nhiều bài đã viết cách đây hai, ba mươi năm. Viết như vậy có phải là sự xúc phạm tiếng Việt không?
Tôi xin lấy một ví dụ. Tại sao ra đường chúng ta phải đi giày dép? Khởi đầu, giày dép bảo vệ bàn chân, giúp con người đi nhanh, đi xa hơn. Ngày nay, giày dép còn nói lên hoàn cảnh, quan niệm sống của mỗi người. Khi ra đường, người phải mang giày dép vì điều đó nói lên rằng đó là người có văn hoá, biết tự trọng và tôn trọng mọi người xung quanh. Nhưng khi đến nhiều gia đình hoặc một số đền chùa, đôi khi người ta lại được yêu cầu bỏ dép bên ngoài vì ở những không gian ấy, người ta có một quan niệm khác về việc mang giày dép. Những quan niệm này, không có cái nào sai, cái nào đúng, chúng chỉ đơn giản là những quan niệm khác nhau, có lý và có quyền tồn tại trong hoàn cảnh của nó.
- Nhưng nếu vì cái nguyên tắc ấy mà mọi người không chấp nhận chị thì sao?
- Không sao cả. Nếu họ không chấp nhận được nguyên tắc trong không gian của tôi thì đừng bước vào, còn nếu đã bước vào thì đồng nghĩa với việc "nhập gia tuỳ tục". Khi công bố tác phẩm, cũng có nghĩa là tôi mở cửa chào đón mọi người đến với không gian thơ của tôi. Đón nhận hay từ chối lời mời đó là quyền của khách. Nhưng trên thực tế, những quan niệm của tôi đã được nhiều người nghe khi đó chia sẻ. Thậm chí vào cuối buổi, khi các cây thơ khác đã được dỡ đi thì Câi Mù vẫn chưa thể mang đi được vì còn nhiều người đứng vây xung quanh, tiếp tục "quay" tôi với những câu hỏi khác về thơ, về cuộc sống...
Lê Bảo thực hiện