Rạch Xuyên Tâm dài 6,2 km, xuất phát từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đến sông Vàm Thuật, chảy qua các quận Bình Thạnh, Gò Vấp. Từ nhiều năm nay, con rạch ô nhiễm nặng nhưng vẫn chưa được cải tạo.
Hồi năm 2015 UBND TP HCM đã phê duyệt dự án nạo vét, cải tạo môi trường rạch Xuyên Tâm, có tổng vốn đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng theo hình thức BT (hợp đồng xây dựng - chuyển giao) từ 2015 đến 2022. Tuy nhiên đến nay dự án vẫn "giậm chân tại chỗ".
Hệ thống rạch Xuyên Tâm đang tải nước thải của 40% người dân quận Bình Thạnh với lượng nước thải khoảng 40.000 m3 mỗi ngày, chưa qua xử lý. Có hơn 1.600 căn nhà lụp xụp với hàng nghìn người sinh sống dọc hai bờ rạch.
Khu vực qua đường Bùi Hữu Nghĩa và Nguyễn Xuân Ôn (phường 15, quận Bình Thạnh) hiện là nơi chịu cảnh ô nhiễm nặng nhất. "Tôi sống ở đây gần 20 năm rồi. Những năm 90, cây cầu này chưa xây, còn là bến đò thì nước vẫn sạch, có thể tắm được", bà Ngô Thị Thanh (45 tuổi) chia sẻ.
Bà Võ Thị Thông (74 tuổi) được gọi là "lão làng" ở khu này do gia đình bà cư ngụ từ năm 1954 - nước rạch trong veo.
"Giờ thì triều lên hay rút con rạch cũng bồng bềnh rác, trôi nổi quanh năm và không bao giờ có người dọn dẹp. Lâu lâu tôi phải gom lại để đốt cho bớt ruồi muỗi vào nhà", bà Thông chia sẻ.
Từ nhiều năm nay các hộ dân vẫn làm nhà vệ sinh, nơi tắm rửa, giặt giũ... và xả thẳng xuống rạch khiến tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng.
Hàng trăm căn nhà "ổ chuột" chen chúc trên dòng kênh thối.
"Dãy trọ tôi ở phải đến 20 hộ, chủ yếu là người bán hàng rong. Họ được chủ nhà cho thuê theo ngày cho tiện buôn bán. Mỗi căn rộng lắm thì được 5 m2. Không gian sinh hoạt chung là đoạn rạch này, mọi người thay phiên nhau tắm rửa, vệ sinh, nấu ăn, phơi đồ", bà Thanh Nhàn (48 tuổi, bán vé số) cho biết.
Vợ chồng bà Bé (quê Bến Tre) sinh hoạt ngay trên ghe, neo tại rạch Xuyên Tâm. "Mỗi tháng tôi chỉ về quê vài lần để lấy dừa, còn lại ăn ngủ chung với rác rưởi, mùi hôi thối quanh năm. Đồ ăn nấu xong là ăn ngay tránh ruồi bu. Tối ngủ lúc nào cũng phải mắc màn, đốt nhang muỗi", bà nói.
Nhóm bạn trẻ vô tư câu cá, ăn uống ở cạnh dòng nước đen ngòm, ngập rác. "Chúng em ở đây từ bé nên quen rồi, chiều nào không mưa đều ra câu cho vui chứ không dám ăn cá ở đây", một thành viên cho biết.
Con rạch ô nhiễm làm phát sinh nhiều chuột, ruồi, muỗi...
Một chiếc phao được đặt để ngăn không cho rác từ rạch Xuyên Tâm chảy ra kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, nơi đã được cải tạo sạch sẽ.
Người dân nơi đây mong muốn dự án cải tảo rạch sớm hoàn thành để không còn phải sống với rác thải ô nhiễm. Tuy nhiên, theo địa phương, do thiếu vốn, quỹ đất tái định cư nên dự án nạo vét rạch Xuyên Tâm vẫn chưa được thực hiện.
Quỳnh Trần