Cư dân hân hoan đổ ra đường chào đón, gương mặt không giấu nổi niềm hạnh phúc khi các binh sĩ Ukraine quay trở lại những thị trấn và làng mạc từng bị Nga kiểm soát suốt nhiều tháng chiến sự.
Trên con đường dẫn từ Kharkov về vùng lãnh thổ mới được quân đội giành lại ở phía đông tỉnh, các binh sĩ Ukraine đang cố gắng di chuyển một chiếc xe tăng bị binh sĩ Nga bỏ lại trên đường tháo chạy.
Một người dân tại làng Balakliya đứng trước chiếc xe tải quân sự mà Nga bỏ lại khi tháo chạy. Ảnh: WSJ.
Chỉ trong vài ngày, Nga đã để mất nhiều vùng kiểm soát hơn những gì họ giành được ở miền đông Ukraine kể từ hồi tháng 4. Kiev trong khi đó tuyên bố giành lại hơn 6.000 km2 lãnh thổ từ tay Nga ở khu vực Kharkov.
Chuyển biến bất ngờ trên chiến trường đã làm đảo lộn trật tự mà Nga đã áp đặt tại những khu vực họ kiểm soát. Trong lúc hầu hết cư dân ăn mừng, những người từng cộng tác với lực lượng Nga lại đang cố che giấu thân phận hoặc tìm cách bỏ trốn.
"Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ hạnh phúc như vậy khi nhìn thấy lá cờ Ukraine", Vitaliya Apanasenko, cư dân thị trấn Balakliya, hôm 9/9 cho biết, trong lúc dõi theo đoàn xe quân sự Ukraine băng qua con đường tại đây. "Tôi rất vui vì mọi thứ kết thúc theo cách này".
Bức tranh về những gì đã xảy ra trên các vùng lãnh thổ Ukraine vừa giành lại được đến nay chưa thể được khắc họa đầy đủ. Mạng điện thoại hầu như không hoạt động và nhà chức trách vẫn hạn chế truyền thông tiếp cận khi họ tiến hành rà phá bom mìn cũng như xác định ai đã hợp tác với chính quyền thân Nga.
"Không kẻ phản bội nào có thể trốn tránh trách nhiệm", người đứng đầu chính quyền quân sự khu vực Kharkov Oleh Synehubov tuyên bố, thêm rằng họ đã bắt một trưởng làng bị cáo buộc thông đồng với lực lượng Nga. Cảnh sát Ukraine kêu gọi người dân tại những làng mạc, thị trấn mới được giải phóng tố giác những người từng hợp tác với Nga.
Đối với Moskva, đây là bước lùi lớn nhất của họ kể từ khi lực lượng Nga rút khỏi miền bắc Ukraine hồi cuối tháng 3.
Tại làng Zaliznychne, Oleksandr Verbityskyi, nhân viên bảo vệ tại một kho ngũ cốc, cho hay lực lượng Nga đóng trong làng đột ngột tháo chạy vào giữa tuần trước, sau ba ngày bị pháo kích dữ dội. "Mọi thứ diễn ra quá nhanh", anh nói. "Chỉ trong một tiếng rưỡi đã không còn lính Nga nào ở đây".
Đứng trên hiên nhà mình vào sáng hôm sau, anh thấy các binh sĩ Ukraine tiến vào. "Thật khó để hiểu được mọi chuyện", Verbityskyi nói.
Apanasenko, cư dân thị trấn Balakliya, cho biết hầu hết lính Nga rút khỏi khu vực này khi cục diện trở nên rõ ràng là họ không thể kháng cự trước đà tiến của quân đội Ukraine.
Chiến dịch phản công của Ukraine với những thành công bước đầu đã phá tan kế hoạch áp đặt chính sách kiểm soát lâu dài của Nga tại những khu vực mà họ chiếm được. Bước chuyển biến này được cho là sẽ khích lệ đáng kể tinh thần người dân, thúc đẩy họ phản kháng quyết liệt hơn ở những khu vực khác của Ukraine mà Nga vẫn duy trì hiện diện.
Còi báo động vẫn vang lên suốt cả ngày ở Kharkov. Ít nhất 4 tên lửa Nga đã rơi xuống Kharkov trong hai cuộc tập kích ngày 12/9, làm ít nhất một người thiệt mạng và gây gián đoạn nguồn cung cấp điện, nước.
Một tòa nhà ở trung tâm Kharkov bị phá hủy. Ảnh: Guardian.
Trong khi niềm vui đang trào dâng khắp cả nước vì chiến dịch phản công của Ukraine, tại thành phố Kharkov, nơi từng bị quân Nga bao vây cách đây chỉ một tuần, người dân vẫn sống trong tâm lý thấp thỏm.
Dù bị đẩy lùi ở nhiều khu vực, Nga gần như không có dấu hiệu sẽ dễ dàng từ bỏ Kharkov và đã tiến hành những cuộc tập kích tên lửa để trả đũa.
Hôm 11/9, lần đầu tiên kể từ khi xung đột bùng phát, tên lửa hành trình Nga tấn công một nhà máy điện ở Kharkov, khiến toàn thành phố mất điện. Các kỹ sư đã cố gắng khôi phục lại nguồn điện sau 4 giờ, dù đám cháy vẫn bùng phát dữ dội tại nhà máy.
"Người Nga muốn chúng ta không có ánh đèn, nước sạch và khí đốt để sưởi ấm", Kyrylo Tymoshenko, phó chánh văn phòng tổng thống Ukraine, nói.
Tình trạng mất điện cũng xảy ra ở các vùng lân cận Sumy và Poltava cũng như ở Dnipropetrovsk, có khả năng ảnh hưởng đến hàng triệu dân.
Nga dường như đang sử dụng tên lửa với tần suất ngày càng tăng, với ít nhất 7 cuộc tập kích trong 24 giờ qua. Sau khi bị lực lượng Ukraine phải kích và đẩy lùi tới sát biên giới, quân đội Nga không còn có thể sử dụng những loại đạn pháo tầm gần để tấn công các mục tiêu Ukraine.
Các cuộc tấn công bằng tên lửa và tình trạng mất điện thường xuyên đánh dấu một giai đoạn mới của cuộc chiến với những người dân đã quá mệt mỏi ở thành phố Kharkov, thủ phủ tỉnh cùng tên.
Sau các cuộc tập kích hôm qua, điện và nước ở đây lại bị cắt ở hầu hết các quận. Tại một số nơi, nước đã mất từ đêm 11/9. Giới chức địa phương cáo buộc Nga tập kích các khu vực dân sự nhằm gây áp lực tâm lý lên người dân Ukraine. Moskva chưa bình luận về cáo buộc này.
Đà phản công của Ukraine tại tỉnh Kharkov và Kherson. Đồ họa: WP.
Chỉ ba tuần trước, Vitaliy Gantchev vẫn đứng trên một sân khấu dựng tại quảng trường thành phố Kupiansk thuộc tỉnh Kharkov, phát biểu trước hàng chục người nhân ngày quốc kỳ Nga. "Tôi mong mọi người sẽ tự hào khi trở thành công dân Nga", Gantchev, người đứng đầu chính quyền vùng Kharkov do Nga thành lập, nói. "Tôi tin chắc rằng chúng ta đang đi đúng hướng".
Giờ đây, Kupiansk đã được giải phóng và Gantchev đang trốn chạy. Trong một video được quay trên cánh đồng, Gantchev hối thúc người dân Kharkov sơ tán đến Nga để đảm bảo an toàn, hứa hẹn sẽ chi 10.000 ruble (162 USD) cho mỗi người làm vậy.
Vũ Hoàng (Theo WSJ, Guardian)