Kon Tum hiện có khoảng 8.000 ha rừng thông tập trung ở các huyện Đăk Tô, Sa Thầy, Tu Mơ Rông, Đăk Glei, Đăk Hà..., do Công ty TNHH MTV Nguyên liệu Giấy miền Nam quản lý.
Các đối tác của công ty nhận khai thác mủ, sau đó giao khoán cho người lao động. Họ chủ yếu từ Lạng Sơn, Bắc Giang, Cao Bằng...
Khi lấy nhựa, người thợ phải tuân theo một quy trình và kỹ thuật khai thác, bảo đảm sự sinh trưởng và phát triển của cây thông. Trong 2 năm, một cây chỉ được cạo dài không quá 25 cm, rộng dưới 45% thân cây.
Mỗi cây thông cho nhựa từ 0,5 đến một kg trong một tháng. Nhưng mỗi ngày người đi lấy phải đều đặn cạo lớp vỏ cây để nhựa chảy ra.
Một túi nylong đặt dưới gốc thông để hứng nhựa. Cuối tháng khi nhựa đông cứng, người đi lấy sẽ gom các túi nylon này và đóng gói bán cho chủ giao khoán 10.000 đồng mỗi kg.
Chị Đặng Thị Liễu, 40 tuổi, quê Lạng Sơn, vào Kon Tum hơn 20 năm trước. Khi hôn nhân đổ vỡ, chị dắt hai đứa con trai vào dựng lán ở dưới những tán rừng ở huyện Đăk Hà, Tu Mơ Rông, làm nghề cạo nhựa thông gần 10 năm. Riêng cô con gái đầu 17 tuổi của chị về lại quê làm công nhân.
Hai năm nay chị nhận cạo 4.500 cây thông ở xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô. Chị và con trai (14 tuổi, bỏ học từ lớp 5) cạo mỗi tháng thu nhập khoảng 14 triệu đồng, trừ các khoản mắm muối, gạo, thuốc... còn dư ra được 9 triệu đồng.
Cầm dụng cụ cạo mủ mỗi ngày, hầu hết các lao động làm nghề này đều bị chai sần ở lòng bàn tay dù đã đeo bao tay. Vết chai sần lớn hay nhỏ tùy thuộc vào thời gian làm việc nhiều hay ít.
Năm học vừa rồi, trước khi đi làm chị Liễu phải đưa đón con đến trường, cách khoảng 5 km. Nhưng nay nghỉ hè, đứa con trai 7 tuổi chỉ biết chơi một mình quanh căn lều, bầu bạn với con mèo và chiếc xe đẩy bằng gỗ tự chế.
Do ở trong rừng, xa nguồn nước, chị Liễu thường hứng nước mưa trữ trong xô chậu trữ để dùng sinh hoạt.
Chén bát sau khi rửa xong, được tráng lại nước sạch chở từ những nhà dân gần đó. Nước uống, nấu cơm, rửa rau... đều xin từ nhà dân. "Năm nay may mắn nhận được rừng thông ở cạnh đường và gần nguồn nước sạch nên thuận tiện hơn", chị Liễu nói và và cho biết, những lần trước ở sâu trong rừng nên phải dùng hoàn toàn nước suối. Trong gần 10 năm làm nghề, ba mẹ con chị đã di chuyển 5 nơi.
Chị Liễu ăn tối cùng đứa con út trong lúc người con thứ 2 đang tắm rửa. Hôm nay chị về muộn, không kịp nấu cơm, mẹ con chị Liễu ăn tạm mì tôm cùng vài miếng thịt còn lại từ trưa.
Cách lán của chị Liễu hơn 500 m, là căn lều "dã chiến" rộng chừng 15 m2 của ông Mai Hồng Phượng, 63 tuổi, quê huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Ông Phượng cho biết, người thợ cạo chỉ làm nhà tạm bợ trong rừng để tiện di chuyển. Gặp lúc mưa gió, lều thường xuyên thấm dột.
Trong 8 năm làm nghề, ông đã dựng 3 căn lều tại cánh rừng xã Măng Ri, Ngọc Yêu và huyện Tu Mơ Rông. Hai đến ba năm, khi cây thông hết nhựa, ông phải di chuyển sang cánh rừng khác. Năm sau, ông Phượng dự định sang huyện Chư Păh, Gia Lai, tiếp tục nhận khoán cạo mủ thông.
Ông Phượng một mình rời quê vào Tây Nguyên mưu sinh, hai năm nay chưa về thăm vợ con. "Tết vừa rồi vì dịch bệnh nên không thể về quê thăm người thân", ông Phượng nói.
Năm nay ông nhận cạo 3.500 cây thông ở xã Đăk Trăm, thu nhập 6-7 triệu đồng một tháng. Những lúc rảnh rỗi, ông đùa giỡn với con chó của mình.
Sau một tháng, khi những túi nylon đã đầy nhựa thông, ông Phượng thuê thêm 4 lao động địa phương (một ngày công 150.000 đồng) để thu gom trong hai ngày.
Nhựa thông sau khi thu gom lại, người lao động đổ vào bao rồi dùng gậy đâm cho nhựa thông nhão ra, khâu bao lại.
Nhựa thông chế biến dầu sơn các loại đồ gỗ, keo trong sản xuất giấy và một số ứng dụng trong công nghiệp điện, chất đốt...
Điểm tập kết nhựa thông, khi đủ sản lượng, công ty sẽ đến thu mua. Mỗi bao nặng trung bình 70 kg.
Trần Hoá