Hình ảnh những đứa trẻ lên nương là một trong những khoảnh khắc được Đinh Chí Trung ghi lại trong album mới đây nhất, chụp tại dãy núi Tây Côn Lĩnh, Vị Xuyên, Hà Giang, nơi có khoảng 200 gia đình người dân tộc thiểu số Cờ Lao đang sinh sống. Bộ ảnh cũng là một phần trong dự án ảnh "100 câu chuyện trẻ em Việt Nam" của anh, nhằm tìm hiểu rõ hơn về cuộc sống và điều kiện sinh hoạt của một trong 16 dân tộc thiểu số rất ít người tại Việt Nam.
Tây Côn Lĩnh không có nhà trẻ, chỉ có từ mẫu giáo nên trẻ con nhỏ xíu đã theo mẹ lên nương. Tuổi tiểu học đã biết phụ việc đồng áng, từ trồng lúa đến thu hoạch hoa màu. Dù có chính sách ưu đãi cho việc phổ cập văn hoá đối với người dân tộc thiểu số nhưng vì nhiều lý do mà phần lớn trẻ em không học hết lớp 12. Như hai cậu bé Quang và Tuần mà Chí Trung chụp hình thổ lộ rằng, sau khi học xong lớp 9, vẫn chưa thể quyết định học tiếp hay ngưng. Chuyện học của hai cậu còn phụ thuộc vào cha mẹ có cần phụ giúp hay không.
Những đứa trẻ lên nương. Ảnh: Đinh Chí Trung.
Trong quá trình thực hiện bộ ảnh, nhiếp ảnh gia Chí Trung xin ở nhờ gia đình người dân địa phương, bởi không thể tìm được chỗ trú. Cô bé Nguyệt, người con nhỏ của chủ nhà mong muốn học hết lớp 12, sau đó có thể học cao hơn để trở thành cô giáo. Còn bố Nguyệt chỉ muốn con học hết lớp 9, vì lên cấp 3 phải về trường huyện. Dù được trợ cấp nhưng đường xá xa xôi, Nguyệt sẽ không có tiền về thăm nhà. Một lý do tưởng chừng không thể đơn giản hơn, nhưng lại trở thành trở ngại lớn của trẻ em thiểu số vùng cao.
Nguyệt (phải) cũng như những đứa trẻ Cờ Lao khác đã biết làm việc đồng áng từ bé. Ảnh: Đinh Chí Trung.
Đinh Chí Trung còn nhận ra sự khác biệt nữa. Cuộc sống của người Cờ Lao không chịu ảnh hưởng nhiều bởi Covid-19. Mọi thứ đều vẫn giữ nhịp sống ổn định, người dân thường trực nụ cười trên môi. Nhưng điều anh băn khoăn là điều kiện vệ sinh, cơ sở vật chất thiếu thốn của những dân tộc thiểu số rất ít người này, đặc biệt là người Cờ Lao.
"Ngày trở về, lòng mình nặng trĩu với nhiều mong muốn được chung tay phần nào giúp nâng cao điều kiện vệ sinh thiết yếu và sức khoẻ của người dân tại đây, hy vọng rằng có thể sớm trở lại với những hành động thiết thực hơn nữa", anh chia sẻ.
Cũng trong chương trình nâng cao nhận thức về vệ sinh cho đồng bào vùng cao tương tự như Đinh Trí Trung, Chan La Cà - một travel vlogger, chọn đến K Ai, một bản nhỏ miền núi thuộc xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, nằm sát biên giới Việt Lào, nơi có đông đồng bào dân tộc Chứt sinh sống.
Chan La Cà vào nhà ông Huân, được mời uống nước chè, pha từ nhúm lá mà ông Huân hái từ rẫy cách xa suối một ngày cuốc bộ. Chè đun trong chiếc nồi bé xíu, đặt trên bếp củi giữa ngôi nhà vách gỗ, nền đất.
Anh còn gặp chàng trai tên Thanh, với dáng người đậm dày khắc khổ. Chan khá ngạc nhiên khi biết Thanh cưới vợ đã ba năm nhưng chưa từng biết thế nào là ảnh cưới. Giống đa số người Chứt trong bản, vợ chồng Thanh sống trong ngôi nhà sàn nhỏ bằng gỗ. Một phần do Thanh tự mua, phần nhiều nhờ sự hỗ trợ của bộ đội biên phòng. Hằng ngày, Thanh đi bộ lấy nước từ khe trên núi về nấu ăn. Nhưng khi tắm, Thanh cũng như nhiều người dân bản, thường thực hiện ngay tại khe. Mùa mưa, cả bản dùng nước mưa để nấu nướng, tắm rửa, vệ sinh.
Thanh đi lấy nước từ khe mang về nhà dùng. Ảnh: Chan La Cà.
Chan La Cà nhận thấy do không có nước giếng, không có các công trình vệ sinh công cộng, không biết rửa tay đúng cách với xà phòng, người dân bản K Ai, đặc biệt là trẻ thường xuyên bị đau bụng vì tiêu chảy. Họ dùng nước mương rửa mặt bằng bàn tay lấm lem bùn đất. "Có những thứ rất bình thường với người khác nhưng lại trở nên thật xa xỉ với cộng đồng người Chứt ở trên bản xa K Ai này", Chan La Cà chia sẻ.
Người Chứt và người Cờ Lao chỉ là hai trong 16 dân tộc thiểu số rất ít người (số dân dưới 10.000 người) ở nước ta, bên cạnh dân tộc Brâu, Ơ Đu, Rơ Măm, Lự, La Hủ, Mảng, Sila, Lô Lô, Ngái, Pu Péo, Bố Y, Pà Thẻn, Cống, La Ha. Đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người chủ yếu sống ở các vùng núi cao, vùng sâu vùng xa.
Cả Chan La Cà và nhiếp ảnh gia Đinh Chí Trung đều thực hiện dự án nhằm chung tay cải thiện đời sống cho bà con thông qua chương trình "Shop2Give - Mua là Chia Sẻ" diễn ra trong ngày 10/7 trên trang thương mại điện tử Lazada.
Cụ thể với mỗi đơn hàng từ 99.000 đồng trở lên khi mua sản phẩm Unilever trên Lazada, bạn sẽ đóng góp được ngay một sản phẩm Lifebuoy cho cộng đồng 16 dân tộc thiểu số rất ít người nâng cao điều kiện vệ sinh, trong đó đã bao gồm hai dân tộc Cờ Lao và Chứt mà Chan cũng như anh Trung đã có chuyến đi tiền trạm viếng thăm nhiều ý nghĩa.
Bạn có thể đóng góp sản phẩm Lifebuoy cho cộng đồng 16 dân tộc thiểu số rất ít người nâng cao điều kiện vệ sinh, thông qua chương trình "Shop2Give - Mua là Chia Sẻ".
Trích đoạn video ghé thăm bản K Ai của Chan La cà.
Hoàng Anh